kritiken hemeroteka

8.487 kritika

« | »

Consummatum est / Joan Mari Irigoien / Elkar, 1993

Betikoa eta berria Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1994-02-27

Altzatik Euskal Herrira egin ondoren, Euskal Herritik mundu zabalera egin du jauzi eleberri honekin Joan Mari Irigoienek. Mundu zabal hori, kasu honetan, Euskal Herritik, geografikoki behintzat, oso gertu kokatu beharreko “Ispanya-ko” “Zarauel” probintzian dago nagusiki, baina Europako erdialdera ere jotzen du eleberriak, eta hango oihartzun ugari jasotzen. “Babilonia” arrakastatsu hura argitaratzearekin bat, 1989an, “Oilarraren promesa” (1973), “Poliedroaren hostoak” (1983) eta “Udazkenaren balkoitik” (1987) eleberriek osatutako zikloa itxi eta biribildu zuen Altzako idazleak, eta “Consummatum est” —izenburuak kontrakoa iradokitzen duen arren— ziklo berri baten hasiera gisa ulertu beharko da. Ziklo honetan Irigoienek Euskal Herriaren historiaren eta izaeraren inguruko kezkak alde batera utzi eta gai filosofikoago eta unibertsalagoetara jotzeko asmoa izango duela pentsa daiteke, horixe baita behintzat nik “Consummatum est” irakurri ostean sumatu dudan aldaketarik aipagarriena. Eleberri honetan bi dira gogoeta gai nagusiak: gaizkiaren eta ongiaren arteko borroka ezinbestekoa gizabanakoaren baitan, batetik, eta barkamena bestetik.

Ez dirudi, dena den, Irigoienen narratibaren erabateko aldaketa ekarriko duenik berekin ziklo berriak. Arestian aipatutako aldaketaz landa, “Babilonia-k” itxi bide zuen ziklo narratibo hartako lanen ezaugarri nagusiak ageri dira “Consummatum est” honetan ere: zama sinboliko eta poetiko handiko prosa, errealismo magiko-fantastikoa, giza izaeraren, giza bizitzaren eta, jakina, giza heriotzaren inguruko kezka filosofikoa… Liburu berri honen irakurketari egilearen izenik jakin gabe ekinda ere, aise askorik antzemango lioke Irigoienen aurreko liburuak pixka bat irakurriak dituenak. Betiko Irigoien da, baina Irigoien berria ere bai aldi berean. Betikoa eta berria.

Kontaketaren amaieran bat egingo duten bi planotan banatua dago “Consummatum est”, eta plano bakoitzak mundu berezi bat eraikitzen du; kontaketaren erritmoa eta joskera egokia iruditu zait, orekatua; pertsonaiak bitxiak dira, Irigoienek, ohi bezala, irudimen handiz landuak eta kontraesan eta barne gatazka interesgarri ugariren topagune; prosa, berriz, ohi bezala hau ere, sinbolismo eta poesiaz gainezka egin artean landu du egileak (“eternidadearen itsasoak oro denboraren hondartzetan hiltzen zirela baitaratu zitzaion arte”, irakur daiteke, adibidez, 62. orrialdean), gehiegi ere bai batzuetan, melengakeriaren mugetaraino labaintzen baita zenbait pasartetan, nire gustorako behintzat. Kontaketaren bi planoek bat egiten duteneko amaiera, ostera, sinbolikoegia eta apoteosikoegia iruditu zait, sinesgarritasun edo egiantzekotasun gutxikoa, Diegoren azken uneko jokabideak aldez aurretik prestatu gabe harrapatzen baitu irakurlea; ankerkeriarik zitalenetik barkaberatasun mugagabe bateraino halako bidaia bat-batekorik nekez irents daiteke kolpetik.

Kritikoa izaten saiatu naiz aurreko lerroetan, gustatzen ez zaidana zer den esaten, baina aitortu beharrean naiz oso subjektiboa dela akats horien konstatazioa. Litekeena dela, alegia, nik akatsak ikusi izan ditudanetan bertuteak atzematea beste irakurleren batek: ziur naiz irakurle bat baino gehiagori ederrak irudituko zaizkiola nik poesia gozoegiz zamaturikotzat jo ditudan pasarteak, eta ziur naiz bat baino gehiagorentzat amaierako ezustekoaren bat-batekotasuna izango dela, hain zuzen ere, kontaketa osoaren unerik biribilena. Egileak berak kontzienteki egindako aukerak baitira, azken finean, niri kritikagarri, edo gutxien-gutxienez zalantzazko, iruditu zaizkidanak; eta aukera horiek beren justifikazio narratiboak dituztela pentsatzea ere zilegi baita kasu honetan.

Kontuak kontu, Irigoienen irudimen eta sormen ahalmen izugarriaren adibide berria dugu, dudarik gabe, “Consummatum est”. Ez beharbada aurreko lanen aldean oso bestelakoa, ez beharbada aportazio berebizikoa euskal narratibaren garapenarentzat, baina bai behintzat arnas luzeko eta teknika fineko kontalari bikain baten emaitza txukun, aberats eta irakurgarria, gaizki idazten ez dakiten idazleen kasta berezi horretakoa baita Irigoien.

Azken kritikak

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Asier Urkiza

31 ipuin
Anton Txekhov

Aritz Galarraga

Odolaren matxinadak
Miren Guilló

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi

Joxe Aldasoro

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Artxiboa

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

Hedabideak