susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Behi baten anabasisa | Pro libertate patria »

Metxa esaten dioten agirretar baten ibili herrenak / Koldo Izagirre / Elkar, 1991

Agirrek Euzkadi merezi du Joxan Oiz / Euskaldunon Egunkaria, 1992-02-29

Mendeurren eta ospakizunez beteriko garaiotan, laster urtebete izango da 1990eko Gazteentzako Bilintx Literatur Lehiaketako obra sariduna plazaratu zela. Iazko udaberriarekin batera Koldo Izagirrek ezagutarazi bait zituen gerora oso ezagun bihurtuko ziren Nikola Agirreren pasadizuak, Metxa esaten dioten agirretar baten ibili herrenak.

Urtebete pasa da, kasik, eta denok gara agirretarrago. Geroztik bi argitalpen kaleratu eta hamaikatxo irakurleren zaletasun metxa piztu eta txukatu egin da, ase-ase eginda. Agirretar egoskorra hizpidera ekarri dute, dugu, makina bat aldiz oraindik kutsu olinpikorik ez zuen udaberri harrez geroztik. Paperetan, ordea, ez da gehiegitan ageri Izagirreren azken kumeari buruzkorik. Neronek sorturiko aitzakiari eutsi eta saiatuko naiz, beraz, “Metxari” buruz zerbait idatzita uzten, geratzen zaizkidan lerroetan.

Haurrekin kontuz ibili behar dela, ez zaiela gezurrik esan behar, gauza gordinegiak ez dietela onik egiten, ez dela komeni haurrek gauza hauek jakitea (sic) kontutan hartuta, gaztetxoentzako sailean argitaraturiko liburua adin guztientzako izateko tankera du; umore, ironia eta trajeria pixka batez gozaturik. Amaiur Gudalosteko telegrafista, Polikarpov Koadrilako xagu errusietako pilotua zein, besteak beste. Santoñako preso kanjeatu izandakoaren istorioak liluratu egin gaituzte.

Horren urruna ez den historia zein gaur egungo istorioak ageri zaizkigu bertan. Oroitzapen Historikoa zer den gogorarazi digu aguretu gabeko aitonaren oroimenak. Eguneroko errealitatea ere bai. Mami serioa azal gozoaz bildu du Izagirrek. Ohizko euskara aberats eta idazkera joria ez ezik, pasaitarrak ironia erabili bait du maisuki. Izagirre begiak irekitzen saiatu da, akaso, irribarrearen giltzarekin.

Umeei izkutatu behar zaizkien istoriook ez dira kontu berri Izagirrerengan. “Euzkadi merezi zuten” hartan agertzen zaizkigun pasadizu asko “Metxan” berreskuratu ditu. Esaterako, Euzkadi euzkotarron aberria dela umeei irakatsi eta gero, euskaldunon odolak ez zuela odolkiak egiteko ere balio, zioen Don Mateo Don Felix bihurtu du Izagirrek. Gerraosteko kultur zein giza errepresioa ageri zaigu berriro. Oraingoan, ordea, orduko lekukoa zaharturiko Metxa da. Oroimen freskoduna. Oroimena ez da ondo dihoakion gauza bakarra, ikusmena ere ondo dabilkio. Beharko. Egun ere zuzeneko lekukoa bait da. Begiak ixten ez dituena.

“Euskadi merezi zuten” hartan, estiloa ez zen hain erraza, umorea ez zen horrenbeste ageri. Hala ere, Txirritaren Donostialde hura isladatzen zuen liburu ederrak bere mailako oinordekoa izan du: Odon Elorzaren mundua grazia handiz isladatzen duen liburua.