kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Betiko loa / Raymond Chandler (Iñaki Ibañez) / Igela, 1995

Paperetik zinemara Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-07-20

Raymond Chandlerrek leku berezia du irabazia gure oroimenean. Idazle handia izan gabe, (handiagoak izan ziren faulkner edo Scott Fitzgerald) gure mende honetako pertsonaiarik handienetariko bat sortu zuen: Philip Marlowe. Nork ez du bera ezagutzen? Eta nobela klase baten oinarriak jarri zituen, polizia-nobelarenak, hain zuzen. Harrez gero, horrelako literatura (literatura baitira polizia-nobelak, laguna) idazten dihardutenen pertsonaiei halako susmoa hartzen diegu, ez ote diren Marloweren seme edo alabak, kasuan kasu. Marlowekerietan aritzea, esaten zaio argotean, polizia-ikerketa aurrera eramateko prozedura berezi bati.

Egia da zinemak izugarri lagundu diola pertsonaiari gure familiako bihurtzeko ahaleginean; egia da, gaur egun, zinemak kolektibitatearen mitoak finkatzeko indar eta botere handiagoa duela, literaturak baino. Egia ere bada, zinemak ez lukeela zentzurik izango, literatura ez balego azpitik. Azken finean, bai zinemak eta bai literaturak, munduaren ikuspegia eman nahi dute, teknika eta baliabideak izanik ezberdin.

“Betiko Loa” zinemazaleen bihotzean dagoen filmea dugu. Humphrey Bogartek jokatzen zuelako Marloweren papera. Nik, urte askotan, biak (aktorea eta pertsonaia) nahastu egin nituen nire oroimenean, eta niretzat Bogart Marlowe zen , eta alderantziz. Humphrey Marlowe eta Philip Bogart, bi bitan banatzen dira.

Baina “Betiko Loa” nobela bat da, Raymond Chandlerrek kaleratu zuen lehena. 1939. urtea zen, urte erabakigarria, inondik ere. Krisia, gerraren bezpera. Eta erdi-erdian Marlowe, sailkatzen zaila. Hona hemen Nosey Parkerren hitzak, argigarri izan daitezkeelakoan: “Nobela beltzaren alorrean pertsonaia borobila dugu Marlowe, borobilik bada: hogeigarren mendeko zaldun erraria, ez diruak, ez emakumeek, ez botereak eros ez zezaketena. bere kode moralaren zerbitzaria bai, baina ez beste ezeren, ezbeste inoren morroi”. Indibidualista eta ziniko, erantsiko nuke. Baina ez dira ezaugarri horiek niri gehien gustatzen zaizkidanak. Nobela egiteko modua egiten zait deigarria: deskripzioak justu, elkarrizketa arinak baina era berean sakonak, ironia, erremateko esaldiak…

Ezin bukatu hala ere, itzultzailearen lana goraipatu gabe. Oso polita euskaraz, bizi-bizia, erritmoz arin. Neurriko itzulpena, alegia.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak