susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Zine kritikak | Erretzaileen eremua »

Ihes betea / Anjel Lertxundi / Alberdania, 2006

Ihesbideak Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2007-03-09

Halabeharrak ekarri zidan, beste gauza asko bezala, Anjel Lertxundiren azken nobela hau eskuetan nuela, Adornoren “Minima Moralia” denboraldi berean irakurtzeko aukera. Liburuak Adornoren neurri etikoaren berri ematen du. Puskaz osaturik dago eta, nire iritzian, Adorno idazlea ageri da, beste liburuetan baino areago. Bada, dena dela, puska horien artean bat haurtzaroari eta faxismoari buruzkoa. “Egia esan, faxismoaren irudia haurtzaroko oroitzapenetatik hartu beharko nuke”. Testu laburrak Ihes betea nobelako lehen zatian ageri dena ekarri dit oroimenera. “Halek, Herioren funtzionario balira bezala, ametsetatik sortu eta nire iraganeko bizia eta nire hizkuntza kendu zidatenez geroztik, ez dut zertan ekarri haiek ametsen mundur”.

Werner etorri zait gogora, Lertxundiren pertsonaia, judu dela ez dakien judua. Aitortu behar dut liburuko lehen zatia hunkigarria egin zaidala, idatzitako testuak adierazten duen garai bateko errealitateagatik ez ezik, errealitate horrek gure orainean uzten dituen irudiengatik ere bai. Lertxundi nazien Alemaniaz ari denean, gure herriaz ari delako sentipenak harrapatu nau. Literaturak badu, nahi gabe ere, bere garaia gainditzeko eta, era smbolikoan, beste garai batzuetara sarrera egiteko ahahnena. “Faxismoan, haurtzaroko amesgaiztoak errealitate bihurtzen dira”.

Werner judu dela ohartzean hasten de bere ihesaldia. Triestera joango da eta ban Umberto Saba idazlearekin egingo du topo. Frantziara egingo du, gero, ihesa, eta han Joseph Roth aurkituko du. Pertsonaiak ihes egitean, narrazioak ere ihes egiten du, eta, testuak ibilbide literarioak hartzearekin batera, bere sinbolismoak ere norabidea aldatzen du, ikuspegiarekin batera, jakina; baina ez bere funtsa. Narrazioko oraina gure oraina ere izan daiteke, narrazioko garaia gurea ere izan daitekeen bezala. Saba eta Roth orainekoak dira eta garaikideak ere bai. Baina, bestelako irudiak ezabatzeke, literaturari buruzko ikuspegiak hartzen du nagusitasuna, eta literaturaren eta bizitzaren interpretazio ordenatu bilakatzen. Literatura ihesbide da, batez ere. Horregatik, mundua aldatzea hartzen badu helburutzat.