kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Itsaso aurrean / Bingen Ametzaga / Susa, 2006

Olerkietan tradizio-eusle, itzulpenean berritzaile Iratxe Retolaza / Berria, 2006-07-02

Gaur egun, unean uneko literatur sorkuntzarekiko arreta, harrera eta presa gailentzen da. Halako egoeran, eskertu egiten dira egunerokotasunaren erritmo arina pausatu eta atzeranzko begirada patxadatsurako gonbita egiten diguten irakurgaiak. Eta horrelakoxea da gaur aipagai dudana. Bingen Ametzagaren poema eta poesia itzulpenen bilduma, alegia.

Bingen Ametzaga idazlearen oihartzun urruna besterik ez zitzaidan heldu, eta haren idazlanetara (Hamleten itzulpenera, konkretuki) hurbiltzeko saioa behin baino ez nuen egina, eta hura ere kasualitate hutsez, Hamletekiko zaletasunak gidaturik. Hortaz, Ametzagaren zenbait literatura-lan biltzen dituen argitarapen honek leiho berri bat zabaldu dit, euskal literaturaren iraganerantz eta tradiziorantz hurbiltzeko leiho berri bat. Eta Ametzagaren poemak ezagun zituenarentzat ere bilduma honek irakurketa eta ikuspegi berri bat zabaldu ahal diolakoan nago.

Bilduma honek ezezagun nuen idazle baten testuetara zuzen-zuzenean hurbiltzeko aukera emateaz gain, bi ibilbide (literatur sorkuntza eta literatur itzulpengintza) erkatzeko eskaintza ere eman dit. Eta haren euskal poemak eta poesia itzulpenak hurrenez hurren irakurtzerakoan, ezin uka Bingen Ametzaga aurpegi bikoa izan zenik. Eta Koldo Izagirrek atonduriko hitzaurrean adierazi bezala, bi ibilbide horiek antza ezkonezinak bihurtu zitzaizkionik ere ezin uka. Euskaraz sorturiko poemetan (hobeto esanda, olerkietan) Euzko Pizkundeko olerkarien —bereziki Lizardiren— poetikaren oihartzun zuzena arnas badaiteke ere, hamaika poeten (Chaucer, Shakespeare, Turgenev, Whitman, Wilde eta abar) poemak euskarara bihurtzeko saioetan, berriz, olerkarien poetika estu eta arautu horretatik urrundu egiten da. Beraz, euskal sorkuntzan tradizio-eusle izan zen, ez soilik hasierako urteetan (1919-1936) —ulergarria Euzko Pizkundea puri-purian zegoelako garai hartan—, baita azken aldiko poemetan ere (50eko eta 60ko hamarkadan) —euskal poesian jada bestelako joerak eta berrikuntzak abian jarri ziren arren—. Poesia itzulpenetan, ordea, berritzaile izan zen. Azken honetan ibili zen bereziki trebe, eta sona ere jardun horrek eman zion. Biak ala biak, dena dela, Euzko Pizkundearen seme izatearen ordain. Azken batean, Euzko Pizkundeak euskal sorkuntza bultzatzearekin batera, itzulpengintza ere biziarazi zuen (sariketen bitartez, kritikaren bitartez eta abar), nahiz eta jardun horri behar bezainbesteko garrantzirik eman ez zaion gure tradizioan. Izan ere, Euzko Pizkundeak itzulpengintza ere euskara gaitu eta kultur hizkuntza bilakatzeko premiazko bidetzat zuen. Horra hor Orixeren itzultzaile-jarduna eta itzulpengintzaren inguruko iritziak ere. Eta Ametzagaren poemak eta itzulpenak aurrez aurre geureganatzeko aukera izatean, Euzko Pizkundearen onurak eta gaitzak ere aurrez aurre zabaltzen zaizkigu. Onurak, literatur hizkuntza aberastu eta berritzeko itzulpengintzak duen garrantziaz ohartu zirela; gaitzak, itzulpengintzak eskainitako eredu berri horiek sorkuntzarako baliatu ez zirela.

Ondorioz, euskal literaturaren ibilbideko testu ahaztuak bildu eta berrargitaratzea, ezinbestean, tradizioarekiko solasa zabaltzera dator, eta kasu honetan, berezi-bereziki Euzko Pizkundeaz heldu zaigun irudia zabaltzera dator, gehienetan Euzko Pizkundearen ordezkaririk entzutetsuenen itzalak gainerakoen jarduna apaldu baitu, eta gainerakoen oihartzun hori eten. Horregatik, Ametzagaren bilduma berri hau geure tradizioa berriro ikustatzeko aukera paregabea da.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak