susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Hilketa aitzakia | Utopiak »

Gorputzeko humoreak / Angel Erro / Alberdania, 2005

Oro ez da errana Aritz Galarraga / Gara, 2005-12-24

Odola, karkaxa, behazun horia eta behazun beltza izan dira medikuntzaren historiako lau humoreak edo gorputzeko likidoak. Aspaldian uste zen osasunaren egoera likido horien orekaren baitan zegoela. Umore onarena ere hortik dator. Anjel Erroren oreka, ordea, beste lau jariakin hauengan dago, Gorputzeko humoreak bigarren poema bildumaren atalek adierazten duten moduan: melankolia, hazia, odola eta tinta. Horiek dira idazlearen humoreak, horiek gabe ez luke osasunik, ez bakerik.

Eta harkadian ni lehen poema sorta hark harrera beroa izan zuen publiko zein kritikaren aldetik eta poemagintza molde konkretu batekin lotu zen orduan, 2002-2003an, Anjel Erroren liburua. Molde klasikoak, epigramak, eglogak, Antzinaroa, neoklasizismoa, estetizismoa… idazle nafarraren jardunarekin erlazionatu ziren kontzeptuak ditugu. Oraingo honekin, baina, aurrerapauso bat eman nahi izan da. Erregela zehatzak atzean utzi eta jolasteko arau berriak asmatu dira, askeagoak, ikusmira zabalagokoak ere bai. Aurreko bide arrakastatsua erabat baztertu gabe (“CII. epigrama” horren adibide), libreago nabari da poeta, gauza berriak esperimentatzeko gogoarekin, jolaserako prest. Ez da erraza funtzionatu duen formula errepikatu ez eta eremu ezezagunak lantzera ausartzea, eta are gehiago abentura honetatik onik irtetea.

Aldea dago, beraz, lan batetik bestera. Forma aldetik, adibidez, lehen liburuko eglogak eta, batez ere, epigramak zirenak molde solteko poemak bilakatu dira, askeagoak bai baina barne egitura eta erritmo landua gordetzen dutenak. Gaiak ere egunerokotasunarekin harreman handiagoa dute (lagunak, tabernak), gaur egungo gaiak dira (gerra, politika), eta gai unibertsalak direnekin nahasten dira, gaztetasuna, amodio-desamodioa, edertasuna… Erreferentzien ikuspegia ere zabaldu egin da; Ovidio eta Virgiliorekin batera John Donne eta Angelo Poliziano barrokoak, Antero de Quental, Cernuda, baina baita Pet Shop Boys, Moby, Ruper edota pop musikari andana ere; dena baita erreferente, dena gure.

Beste ezeren gainetik, umorea du ezaugarritzat lan honek. Izenburutik hasita gainera. Umore sotila, isila, irribarrearen aldekoa nahi bada, baina gainera zirikatzailea, aho bilorik gabea, zintzoa. Liburua bera da zintzoa, oso. Irakurleak ez du bertan lastorik aurkituko, ez eta kerik ere. Irakurleak gaztetasunaz hitz egiten duen gazte bat aurkituko du liburu honen orri artean, gazteen edertasunaz mintzo dena. Beste garai “heroikoago” batzuen nostalgia beharturik erakutsi gabe, gaur egungo garaiak “garai heroikoak” bezala definitzen ditu Anjel Errok. Hala izendatu du, gainera, poema liburu honen bizkarrezur den poema sorta.

Kosta egingo zaio agian liburu honi lehenaren itzala gainetik kentzea. Ni neu ere etengabe ari naiz biak alderatzen. Baina hori du lehen liburu hain ona idazteak: ondorengoari gehiago eskatuko zaiola. Hala ere, itzal egiten badio, ez da izango Gorputzeko humoreak honek lehenaren marka berdintzen ez duelako; gehiago izango da beste motibo batzuengatik, sorpresa efektua ez duelako edo gurean hain “exotikoa” den biderik hartu ez duelako. Eta harkadian ni liburuan, famako egin den lerro bat irakurri genuen: “Oro errana da, baina ez nik”. Lerrotxo bat baino ez da, baina idazlearen jarduna, justifikatu beharko balitz, justifikatzen duen esaldi borobila da. Oro ez da esana beraz, nik esan ez dudan neurrian, nire ahotsaren ñabardurak berri egin ez duen heinean. Oro esateke eta esateko dago beraz.