kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Gorputzeko humoreak / Angel Erro / Alberdania, 2005

Oro ez da errana Aritz Galarraga / Gara, 2005-12-24

Odola, karkaxa, behazun horia eta behazun beltza izan dira medikuntzaren historiako lau humoreak edo gorputzeko likidoak. Aspaldian uste zen osasunaren egoera likido horien orekaren baitan zegoela. Umore onarena ere hortik dator. Anjel Erroren oreka, ordea, beste lau jariakin hauengan dago, Gorputzeko humoreak bigarren poema bildumaren atalek adierazten duten moduan: melankolia, hazia, odola eta tinta. Horiek dira idazlearen humoreak, horiek gabe ez luke osasunik, ez bakerik.

Eta harkadian ni lehen poema sorta hark harrera beroa izan zuen publiko zein kritikaren aldetik eta poemagintza molde konkretu batekin lotu zen orduan, 2002-2003an, Anjel Erroren liburua. Molde klasikoak, epigramak, eglogak, Antzinaroa, neoklasizismoa, estetizismoa… idazle nafarraren jardunarekin erlazionatu ziren kontzeptuak ditugu. Oraingo honekin, baina, aurrerapauso bat eman nahi izan da. Erregela zehatzak atzean utzi eta jolasteko arau berriak asmatu dira, askeagoak, ikusmira zabalagokoak ere bai. Aurreko bide arrakastatsua erabat baztertu gabe (“CII. epigrama” horren adibide), libreago nabari da poeta, gauza berriak esperimentatzeko gogoarekin, jolaserako prest. Ez da erraza funtzionatu duen formula errepikatu ez eta eremu ezezagunak lantzera ausartzea, eta are gehiago abentura honetatik onik irtetea.

Aldea dago, beraz, lan batetik bestera. Forma aldetik, adibidez, lehen liburuko eglogak eta, batez ere, epigramak zirenak molde solteko poemak bilakatu dira, askeagoak bai baina barne egitura eta erritmo landua gordetzen dutenak. Gaiak ere egunerokotasunarekin harreman handiagoa dute (lagunak, tabernak), gaur egungo gaiak dira (gerra, politika), eta gai unibertsalak direnekin nahasten dira, gaztetasuna, amodio-desamodioa, edertasuna… Erreferentzien ikuspegia ere zabaldu egin da; Ovidio eta Virgiliorekin batera John Donne eta Angelo Poliziano barrokoak, Antero de Quental, Cernuda, baina baita Pet Shop Boys, Moby, Ruper edota pop musikari andana ere; dena baita erreferente, dena gure.

Beste ezeren gainetik, umorea du ezaugarritzat lan honek. Izenburutik hasita gainera. Umore sotila, isila, irribarrearen aldekoa nahi bada, baina gainera zirikatzailea, aho bilorik gabea, zintzoa. Liburua bera da zintzoa, oso. Irakurleak ez du bertan lastorik aurkituko, ez eta kerik ere. Irakurleak gaztetasunaz hitz egiten duen gazte bat aurkituko du liburu honen orri artean, gazteen edertasunaz mintzo dena. Beste garai “heroikoago” batzuen nostalgia beharturik erakutsi gabe, gaur egungo garaiak “garai heroikoak” bezala definitzen ditu Anjel Errok. Hala izendatu du, gainera, poema liburu honen bizkarrezur den poema sorta.

Kosta egingo zaio agian liburu honi lehenaren itzala gainetik kentzea. Ni neu ere etengabe ari naiz biak alderatzen. Baina hori du lehen liburu hain ona idazteak: ondorengoari gehiago eskatuko zaiola. Hala ere, itzal egiten badio, ez da izango Gorputzeko humoreak honek lehenaren marka berdintzen ez duelako; gehiago izango da beste motibo batzuengatik, sorpresa efektua ez duelako edo gurean hain “exotikoa” den biderik hartu ez duelako. Eta harkadian ni liburuan, famako egin den lerro bat irakurri genuen: “Oro errana da, baina ez nik”. Lerrotxo bat baino ez da, baina idazlearen jarduna, justifikatu beharko balitz, justifikatzen duen esaldi borobila da. Oro ez da esana beraz, nik esan ez dudan neurrian, nire ahotsaren ñabardurak berri egin ez duen heinean. Oro esateke eta esateko dago beraz.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak