kritiken hemeroteka

8.196 kritika

« | »

Hauts bihurtu zineten / Juan Kruz Igerabide / Alberdania, 2005

Hautsera itzuliko zara Iñigo Roque / Gara, 2005-12-17

Utzidazue iruzkina sintesiarekin hasten. Alfa omega izan dadila. Juan Kruz Igerabideren liburu hau aspaldion euskaraz argitaratutako libururik onenetako bat duzue. Ezbairik gabe. Bozkario ergelik gabe.

Juan Kruz Igerabidek oso garai nahasia aukeratuta, adinez hala dagokiolako, frankismoaren hondar urteei eta geroztiko garaiari buruzko historia sentimentala idatzi du. Herri bateko auzo koskor bat aukeratu du horretarako, Obabatik geografikoki ez oso urrun, baina, gainerakoan, alden samar. Hizkerak, guztiarekin ere, elkartu egiten ditu biak.

Joantxo dugu narratzaile, bai eta pertsonaia nagusi ere, haren maistra Adelarekin batera. Urteak igarota ari zaigu Joantxo Adelaren eta bere istorioa kontatzen. Beraz, ume eta gazte denborako kontuak izan arren, narratzailea heldua da, eta jakituria zabala erakusten du, besteak beste, klasiko latindarren, ekialdeko jakintsuen eta Nietzscheren esanak tairik gabe ekarriz. Gainerako pertsonaietan mota guztietakoak ditugu, arketipo gisakoak; batzuetan, onak onegi (Adela, Joxe Mari, Ana), eta gaiztoak gaiztoegi (Marro, Julio).

Liburuak irakurbide ugari du. Bateko, bizitzaren eta existentziaren gaineko gogoeta luzea da, ikuspegi humanistatik, jainkoz eta sineskeriaz gabeturik. “(…) amaiera bat eta bera dago guztiontzat: heriotza. Benetan garrantzitsua besterik da, orduan: egindako bidea (…)”. Kavafisen Ithaka edo Sarrionandiaren zapata hautsien piloa, horrenbestez. Liburuan atalen hasierako aipuak ez dira edergarri huts, usu izaten diren bezala, ezpada, ondoko kontakizunen ernamuin. Aipua goiburuan azaltzen da, edo testuan bertan, eta jarraian idazlea gogoetari lotzen zaio esakune horren esanguraz, betiere pertsonaiek bizi izandakoak edo bizi izatekoak esplikatu aurretik. Harrigarriro sendoak dira narratzaileak agertzen dituen iritziak. Hala ere, ez du inoiz predikariaren tankerarik hartzen, gogaide ilustratuen laguntasuna baitu. Hortaz, irakurleak lan erdiak eginda aurkitzen ditu, ondorioak aurretik eskaintzen direlako, horiek ere, misterioski, gogoetagai.

Bestetik, idazleak oroimenari buruz jarduten du, sakon jardun ere. “Idazketaren bidez antzeman nahi dugunean bizitza, iragana bihurtuta, itzal batzuk besterik ez dugu eskuratzen, gutxi gorabeherako argazki lausoak onenean ere”. Inoiz irakurleari ziria sartzen dio, gertakarien hurrenkera zein den ahaztuta, denboraren betiereko itzulia agerian uzteko. Izan ere, Igerabideren irudiko, heriotzak baino ez dio zentzua ematen denborari (Saramago ez ei da uste berekoa, baina).

Liburuak ere badu irakurketa politikoa, jakina. Bistakoa da. Liburuaren tesi politikoa honelatsu esplika liteke: frankismoaren garaiko batasuna puskatu egin zen denboragarrenean, eta, ondikotz, frontoiko batzar irekietako ametsak eta asmoak aienatu ziren. Era guztietako pertsonaien bilakaeraren berri ematen digu Igerabidek, oneziaz. Dena den, horiek guztiak dekoratuko osagaiak dira: siglak, izenak, jarrerak… Idazlearen asmoa bestelakoa da: ametsei zein erraz uko egiten zaien erakustea edo amets ondoko minak aurkeztea (damua, drogak…). Ahalegina estimatzekoa da. Gerra Zibila ere hizpide izaten da (bertan goxoago egoten gara denok). Orduko pasarte batzuk tartean-tartean ageri dira, pertsonaia askorentzat ezin eramanezko lorrak baitira.

Autobiografiatik asko dauka liburuak. Nahitaezkoa zuen. Arin bai arin irakurtzen da, istorio txikiak kateatuz, aspertzeko betarik gabe, itsaso handiak oharkabean hautsiz. Aburu gehiagok osa dezatela gure historia. Eskerrik asko, Juan Kruz.

Azken kritikak

Maskara baten aitortza
Yukio Mishima

Ibai Atutxa Ordeñana

Emakume gaiztoak
Marilar Aleixandre

Jon Jimenez

Baserria (h)uz(s)ten
Oskar Gaztelu Bilbao

Maddi Galdos Areta

Animalia domestikoak
Esti Martinez

Irati Majuelo

Ni ez naiz hamalau
Karlos Linazasoro

Hasier Rekondo

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Jon Martin-Etxebeste

Oso latza izan da
Xabier Mendiguren Elizegi

Mikel Asurmendi

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Jimenez

Azpimarrak
Nerea Balda

Paloma Rodriguez-Miñambres

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Eneko Barberena

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Ibon Egaña

Lurraz beste
Garazi Arrula Ruiz

Mikel Asurmendi

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Jon Jimenez

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

Hedabideak