« Zientzia eta literatura | Aho zorrotza »
Ehiza eta nekea / Igor Estankona / Kutxa, 2004
Enpatiaren bila Xabier Mendiguren Elizegi / Berria, 2005-01-08
Urte-amaieran, modu klandestino samarrean eman ditu Kutxak argitara Irun Hiria literatur saria irabazitako lanak, tartean Igor Estankonaren liburua, poesia alorreko sariduna. Egilea ezagutzen genuen, ordea, eta guretzat ez zuen promozio behar handirik. Zain geunden noiz aterako, eta gogoa asebeterik utzi digu.
Hirugarren poema-liburua du dagoeneko arratiarrak. Anemometroa zoragarri harekin estreinatu zen 98an, eta Tundra eskaini zigun 2002an, aurrekoaren nortasunari idazkera umotu bat eransten ziona, esanahiaren aldetik ilunagoa izan arren.
Ehiza eta nekea izenburu harrigarria duen hau bere ibilbide horretako jarraipen edo aurrerapausotzat ikusi behar dugu. Aurrekoaren estilo landu eder hori bera du: prosazkoa dirudien idazketa natural eta gardena, baina hitz bakoitzaren pisua eta zehaztasuna zaintzen dituena; poesia hausnartzailea egin du gehienbat, pentsamenduari lotua, eta, gogoetan garatuagoa delako-edo, irakurleari hobeto eta zuzenago iristen zaiola esango nuke.
Hiru parte ditu liburuak; ez elkarrekin kontrajarriak baina bai nolabaiteko bilakaera erakusten dutenak, zati bakoitzean, aurrekoaren tonuak eta gaiak erabat utzi gabe, kolore berriak eransten baitzaizkio oihalari. Lehenengo partean baikortasun pausatu bat erakusten digu egileak, asko bizitakoarena dirudien serenitate antzeko bat, hogeita zazpi urterekin baten bati posezkoa begitandu dakiokeena idazle artearra ezagutu ezean.
Bizitzaren behatzaile dihardu poetak (“Balkoitik kale jendetsura begira / jendea ikusten dut jaiotzen”), gauzei diren bezala erreparatuz (sentimenduak, tokiak, historia…), ulermen errukibera batez. Aldi berean, badu amets-osagai bat ere, ez horren errealista, baina esango nuke ametsa ere ulermen-bide ez-razional gisa darabilela egileak. Dena dela, ez dago kontrajartzerik: ametsen eta gauzen arteko mugak lanbrotu egiten dira, pentsamenduen eta egintzen artekoak lausotu, bat-egite bat dago idazlearen kontzientzian.
Bigarren partean toki handiagoa hartzen du denboraren joanak, esaterako, ageriago daude arrangurak, edo komunikazioaren zaila; era berean, formalki ugariago dira irudi surrealistak aurreko zatian baino.
Hirugarren partean, azkenik, gizarte-kezka agertzen da; lehengo “ni” eta “zu” pertsonez gain, bada “gu” sozial bat bere tokia eskatzen duena; eszeptizismo etsi moduko batez, egia esanda, baina amultsu hala ere.
Heldutasun une batean idatzitako poemategia dugu, beraz, Estankonaren hirugarrena, jarrera kontenplatibo nabarmenekoa (“ez jaio ez bizi ezpada ogiaren zaporeko / ziztada sor bat, eta bukatzen ez den herrialde baten mugaldean / harri bihurtutako galsoroak”). Mundua gurtu ez baina harekin bat egin nahi du poetak, orobat maitearekin; ulertu, bat sentitu (“Hainbeste gauza senti nezake / nire gorputz pisutsuarekin!”), baina bat etortze horretan erabat urtzera iritsi gabe.
Era berean, bilaketa estetiko bat ere badago: edertasun erabateko baten atzetik dabil (“ehiza”); absolutua lortu ezin eta nekatuta gelditu beharra dago, baina porrotik gabe, bidea bera ere ederra delako, baita geldi-lekutik ikusten dena ere.
Abaro
Itxaro Borda
Igor Estankona
Analfabetoa idazle
Agota Kristof
Irati Majuelo
Erle langileen amodioak
Aleksandra Kollontai
Ibon Egaña
Urrats urratuak
Askoren artean
Javier Rojo
Hiruki gatazkatsua
Marina Sagastizabal
Nagore Fernandez
Naparra, kasu irekia
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Eros
Eric Dicharry
Javier Rojo
Bidasoan gora
Eneko Aizpurua
Mikel Asurmendi
Ibaiertzeko ipuina
Oihane Amantegi Uriarte
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Argiantza
Pello Lizarralde
Hasier Rekondo
Nola gorde errautsa kolkoan
Miren Agur Meabe
Javier Rojo
"C'est la vie" kantatzen dute zaharrek
Karlos Zabala
Arrate Beristain Uriarte
Ibaiertzeko ipuina
Oihane Amantegi Uriarte
Rafa Ugalde
Abaro
Itxaro Borda
Javier Rojo