kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Izozmendiak / Juan Ramon Madariaga / Susa, 2003

Hotzak hitz Asier Sarasola / Gara, 2003-11-29

Juan Ramon Madariagak idatzitako zazpigarren liburu hau behin irakurrita, azpimarratzeko ezkortasuna iristen da, ez hitza izan baitaiteke, azterketa estatistikorik gabe, gehien errepikatzen den elea. Zer den zer baino, halaber, definitzen baino, zer ez den idazten du, ezetzatik abiatzen den ikuspegian. Ukaziotik badenera dagoen bidea, hitzak irudi ederraren bila elkartuz, eginez.

Eta liburua banatuta dagoen bi atalen gainetik, eta guztian zehar, argi hedatzen diren hitzak, doinu bat; iragankortasuna, orainaren iheskorra, heriotza, begirada galdua, damua, mina eta mina. Gero poetak gizaki tristeak direla ez esateko moduan. Beno, orokortasunera jo gabe. Izozmendiak, denborak higatuta, izerdi geza jariatuz urtuko dira itsaso zabalean —esan lezake Madariagak, barka nazala—. Hausturatik, zatiketatik, ernatzen diren bizitza saiakera galkorrak, azken finean antzuak, irudikatuz. Itxaropen gutxi, asmo edo zer sinetsi apenas, zentzuz janztea bizitza deitzen dugun hau, zail edo mingarri. Salbu maitasuna. Literatura eta erreferentziak, edo idaztea, liburuko letrak bederen, agian. Saminaren oihartzunak diren umore pintzelkadak han-hemenka. Min biziak edo biziak min, heriotzak bere barnean daramatzala irtenbide guztiak eta egoera horretan poeta, eta ia edonor, alaitasunaren sailkapeneko hirugarren munduan biharko egunik gabe.

Horrela, idaztean, esaldiak eraikitzeko moduak, formak, garrantzi handia hartzen du; egilea imajina daiteke izozmendiaren kristal hormatuen ertzik zorrotzena zizelkatzen, hitz bakoitzari duena baina esanahi zabalagoa emanez edo azaleratuz —izozmendia, hitza beraren irudi bezala—. Hitz bakoitzaren aukeraketa neurtuz, arestiko dolu hitzak, dolu doinuak, eta nola, eta zein ordenetan —alderantziz, adibidez— eraman perpausa landuz jostari. Hiztegiaren erabilera beharrezkoa egin dezakeen irakurketa gertatuz, beraz, irakurlegoa murriz dezakeena (zergatik?). Hitzen eta esaldien eta egituren errepikapenak, erritmoaren bila, olerkia musikatuz, sentipen edo ideia bat azaltzeko irudien zerrendak paratuz. Eta sarritan, nolabait sinadura bezala, olerkiei bertsoen moldea luzatuz, oinaren garrantzia; aurreko guztia osatuko duena, zentzuz bete edo, hain justu, aurkako zentzua emango diona. Azkenean, edertasuna deitzera ausartuko naizenaren bila, aurkitzera esatera ausartuko naizelarik.

Bestalde edo ez, egunerokotasuna, olerki baterako arrazoi izan daitekeena, eta batez ere, alderantziz, begitu poetikoz jotzen du idazleak, eta badira oles errealistagoak, zuzenagoak; abstrakzio gutxiagokoak, ildo narratibo zehatzagoen jabe direnak. Hauetan, hitzek ez dute hainbesteko garrantzirik, bakoitza bere aldetik, guztiaren menpe daudelarik, osotasunak iradokitzen duena da azpimarratzekoa; subjektibitateen arabera.

Iritzi honi aipatu bi atalen banaketaren zergatia lausoa zaio, olerki zenbait bi ataletan egon baitzitezken berdin-berdin, alde nabari baten faltan. Zenbaitzuei liburua errepikakorra suerta dakieke, ilunegi; metaforikoegi, neurri batean izotzezkoa, edo ederra itxuraz, baina irakurri ahala, begietan ubera hotz eta iragankorra lagaz badoana —horrela ere, izozmendi—, zenbaitzuk hitz ezezagun edo ezohiko batek —batek baino gehiagok— olerkitik urrunduko ditu, baina zenbaitzuei, hau da, arabera. Iritzi hau, ordea, ez legoke ados. Izozmendiak. Bejondeiola!

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak