« Hizkuntzaren lemari oraturik: tema eta deman | Etxea. Aitarena, amarena, ahizparena. Nirea »
Lautadako mamua / Xabier Montoia / Elkar, 2024
Haurtzaroko ipuina, helduentzat berrasmatua Aiora Sampedro / El Diario Vasco, 2025-03-15
Arabar gaztetxoentzat gertukoa izan den Sakamantekasen istorioa kontatu du berriz ere Xabier Montoiak, baina berrasmaketa honetan, Juan Diaz de Garaio serieko hiltzaile bilakatu arteko eta hura harrapatu ondoko kontakizuna zabaldu du idazle gasteiztarrak.
Kondaira, gaur egun berriz bisitatua, gaurkotasunari zor zaio, eta, beraz, Montoiak ez du baztertzen misoginoen psikologiaren gertakaria, gizon horrek XIX. mendearen amaieran egin zituen hilketetatik kanpo ezkutatzen dena. Horretarako, ahalegin berezia antzematen da hiltzaileari heltzen zioten pentsamenduez ohartarazteko, ez krimenean, baita egunerokotasunean eta ekintzen ondoren ere. Bestalde, kontakizunak gertakari historikoaren testigantzak, batez ere hemerotekara, Ricardo Becerro de Bengoa intelektualaren testigantzara nahiz lege-dokumentaziora joaz, baliatzen ditu: hiltzaileak izan zituen seme-alaben bizitzak kontatu, kartzelan eman zuen epea gogoratu, hilketen susmoa haren inguruan ernetzen hasi zenean Somorrostroko meatze-fabriketara lanera joan zenekoa edota kartzela eta epaiketan eman zituen testigantzak.
Azken pasarte horrek perspektiba historikoa areagotzen dio kontakizunari. Psikiatrek eta lege-gizonek hura harrapatu ostean egin zizkioten mediku-azterketek ikuspegi eguneratutik, biolentzia matxistaren inpunitatearen berri ematen dute, eta hala iraunarazi zela baieztatzen du Montoiaren kontakizunak ere: presoa heriotza-zigorrera kondenatua izan baitzen, garaiko mediku eta zientzialariek erotzat jo zutelako baina.
Kontakizunak ipuin klasikoaren ohiko formak eta tonuak mantentzean gordetzen du bere xarma: kanpoko narratzailea, elkarrizketa labur eta zuzenak, ekintzen zentraltasuna eta prosa soila. Irakurketa gustagarria Montoiaren lumapean.
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Aiora Sampedro
Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Jon Jimenez
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Asier Urkiza
Girgileria
Juana Dolores
Nagore Fernandez
Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin
Aritz Galarraga
Teatro-lanak
Rosvita
Amaia Alvarez Uria
Gabonetako ikuskizuna
Pedro Ignazio Barrutia
Gorka Bereziartua Mitxelena
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Ibon Egaña
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Aiora Sampedro
Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi
Paloma Rodriguez-Miñambres
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Sara Cabrera
London Calling
Goio Ramos
Sara Cabrera