kritiken hemeroteka

8.553 kritika

« | »

Puntobobo / Itxaso Martin Zapirain / Erein, 2024

Isiltasunaren lengoaiak Ibon Egaña / Deia, 2025-03-08

Ez da presaka ibili Itxaso Martin Zapirain bigarren eleberria publikatzeko. 2012an egin zuen debuta literaturan Ni, Vera-rekin, eta hamabi urte beranduago etorri da Puntobobo. Tartean amaitu zuen emakumeen psikiatrizazioari buruzko doktore tesia ere, eta patxadaz baina sendo egindako ibilbide horrek badu berezitasun aipagarri bat: konstantea dela Martinen lanean gizarteak diferente, ero, marginal jotako emakumeekiko ardura, haien bazterketa sozialaren mekanismoez hausnartzeko gogoa. Ardura sakon horrek zeharkatutako autore baten lana da eleberri hau ere: oraingo hau “besteak bezalakoak” ez diren umeen inguruko bi istorio txirikordatzen dituen nobela da.

Hala azaltzen dio Joanek bere amari: Maddi bost urteko alabari buruz arduratuta deitu diola irakasleak, esanez froga batzuk egin beharko dizkiotela haurrari, komunikazio- eta ulermen-arazoak dituela eta. Ama-alaben arteko dialogoarekin hasten da eleberria, eta bi pertsonaien elkarrizketa hutsez osatuak dira nobelako kapitulu bakoitiak. Gaur eguneko amona eta ama batek bilobari buruz duten solasaldiak sartzen du nobelan obraren gai nagusia, “normaltzat” jotzen ez diren umeena. Adierazpen zuzenaren eta soiltasunaren alde egin du apustu sendoa Martinek atal horietan: akotaziorik ez, elkarrizketa luze eta jarraitua baino ez, bi pertsonaia nagusien artean. Bizitasun, gaurkotasun eta sinesgarritasun handiz sortutako solasaldi horiek “besteak bezalakoak” ez diren umeez eta egoera horrek familietan sortzen duen ondoezaz ez ezik, familia egituraren beste alderdi batzuez aritzeko bidea ere badira, baina: anai-arreben harremanaz, eta batez ere, ama-alaben arteko harremanaz. Eraldatu al liteke ama-alaben arteko harremana, urte luzetan isiltasun, esan gabeko, ironia eta ihesbideen gainean oinarritu dena? Merezi al du, zilegi al da harremanari buruz hitz egin eta hura analizatzen aritzea, ama zahartzaroaren ateetan denean? Azkenaldian inguruan sarri sumatu eta partekatu ditugun kezka batzuk inteligentzia handiz fikzionatuak irakurri ditut kapitulu horietan.

Kapitulu bikoitiek beste istorio bat dakarte, bestelako estilo eta estetikaz garatua. Besteak bezalakoa ez den umeaz erditu den amaren eta alabaren arteko harremanaz dihardu bigarren hariak. Hitzik gabeko harremana da, ama-alaba maitasun trinko eta isolatua, inguruneak diferentzia arbuiatu ostean etxe barruan, isolatuta, garatzen dena. Zehaztu gabeko denbora-espazio batean girotua da bigarren istorio hau, eta kontrastea begi-bistakoa da kapitulu bakoitietako hariaren estilo zuzenarekin parez pare jarrita. Bemardo Atxagak Obabaz sarri esandakoak etorri zaizkit burura atal horiek irakurtzerakoan, nola mundu hura hizkuntza jakin bat sartu aurretikoa zen. Martinek ere “psikologia”, “autismoa”, “frogak” eta halako terminoak existitzen ez diren mundu batean sartzen gaitu atal horietan horretarako sortutako hizkuntza literarioaren bidez, eta hala barneratzen gaitu ipuinarena izan litekeen diskurtso, tenporalitate eta espazialitatean. Giro itxi, klaustrofobikoak, gainera, aukera ematen dio idazleari eleberrian ukitu gotiko-fantastikoren bat sartzeko, halakoak gehiegi ez badira ere. Horretan sumatu dut, eta baita amona-ama-alaba genealogia femeninoaren ardatzak duen protagonismoan ere, Layla Martinezen Carcoma apartaren oihartzunen bat liburuan.

Akaso nobelako bi hariak elkartzen diren puntua egin daiteke aurreikusgarri xamarra, halakoetan sarritan gertatzen den bezala. Ez ditu estaltzen horrek, ordea, nobelak dituen bertute ugariak. Gogortasunaren atzean edertasuna bilatu eta aurkitzen duen testu hunkigarria iruditu zait Puntobobo.

Azken kritikak

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Irati Majuelo

Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust

Aritz Galarraga

Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo

Aiora Sampedro

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Mikel Asurmendi

Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Lurrez estali
Ximun Fuchs

Jon Jimenez

Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo

Mikel Asurmendi

Poesia guztia
Safo

Mikel Asurmendi

Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre

Jon Jimenez

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Jon Jimenez

Reset
Aitziber Etxeberria

Mikel Asurmendi

Baden verboten
Iker Aranberri

Jose Luis Padron

Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza

Jon Jimenez

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Hasier Rekondo

Artxiboa

2025(e)ko iraila

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

Hedabideak