kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Moskito / Igor Estankona / Susa, 2020

Moskito Aritz Gorrotxategi / El Correo, 2020-09-05

Plazerez irakurri dut “Moskito”, poema bakoitza patxadaz dastatuz. Ibilbide koherentea egin du Igor Estankonak lehen liburutik, “Anemometroa” gogoangarri hartatik. Ez du ale gehiegi eman argitara, tantaka baizik, beti ondo dekantatuak eta patxadaz. Zerrenda horretan distira bereziz ageri dira “Tundra”, “Ehiza eta nekea” eta “Iratzeen esporak”. Poesia kritikari bezala, halaber, ibilbide luze bezain sendoa egin du, eta hor ere utzi du bere zigilu propioa, poesiara hurbiltzeko eta hura dastatzeko bere ikuspegi argigarria.

Badute Igorren poemek hoztasun bero moduko bat, argitasun ilun bat. Klabe pertsonal batetik abiatzen dira sarritan, bizipen edo gogorapen batetik, eta irakurlea poeman barneratu ahala, linternarekin poemaren leizea argitzen doala, bat-batean esaldi batek dena argitzen du, eta leizea lore bat bezala irekitzen da irakurlearen begietara. Irudi eder, sendo eta iradokigarriz hornituta daude poemak, irudimenari eta surrealismoari tartea eskainiz, baina metronomoaren orratzak markatutako norabidetik urrundu gabe. Geratuko da portu honetan edo kostalde hartan, omenaldi txikia egingo dio honi edo hari, baina ontziak erabakitasunez egingo du aurrera, esan beharreko horren ildoari jarraika. Poema batek hunkitu egin behar gaitu, barruraino sartu behar zaigu isilean, eta eztanda egin behar du emeki, pirotekniarik eta artifiziorik gabe. Poema batek oreka behar du esaten duen eta gordetzen duen horren artean. Argitasuna bilatu behar du, baina misterioari uko egin gabe. Gardena eta hermetikoa behar du izan aldi berean. Neurri batean, poesiagintzak antzinako greziarren “aletheia” kontzeptutik edaten duela esan daiteke. “Aletheia”k “egia” esan nahi du, “ezkutaturik ez dagoena”, edo izatearen “desezkutatzea”. Poemak horixe egiten du, ezkutua agerira atera, ezkutua arakatu.

Estankonak ia beti lortzen du hori. “Moskito”n maitasunari eta gurasotasunari eskainitako poema ederrak daude. “Kaneari iritzi genion latz eta urrun./ Gure logelari ez. Gure logelari ez./ Ostera datorkit han ezagutua orain daukan formarekin/ zure orduko gorputz maitea”. Gorputz hori “eraztun eta eraztun infinituetan” amai daiteke. Poetak edonon jartzen ditu ezpainak, azalean, ileetan, kanpoko nahiz barruko geruzetan. Badaki aukera handia dagoela, eta zentzumen guztiekin lotzen zaio zereginari. Hizkera neurtuz eta erritmo landuz ebakitzen du “gaur gaueko efemeridea”, eta badaki keinu txikien epika eta garrantzia harrapatzen, badaki gorputz konplizearen abaroan berotasuna bilatzen. Eta, halako batean, metafora bikain batez definitzen ditu (gurasoaren ikuspuntutik) heldutasunean ia oharkabean murgiltzen doazen seme-alaba gazteak: “aurikularrak jarrita doazen txoriak”. Eta izua usatu nahi duenean, hodiak asmatzen ditu beldurrarentzat. Gainera, ez dio iskin egiten kontraesanari. “Gure maitasuna txarto zebilen/ baina ez genekien zelan/ geldiarazi”. Eta badaki koral bihurtutako hezurrak engainuzko itsaso batean egon daitezkeela. Indarkeriaz ere mintzo da sotilki, arrandiarik gabe baina zorrotz. Baita minaz ere: “eta kendu zionean haizeak/ kimioterapiaren kamuflajea”. Esan behar duen hori doi eta indartsu esaten du, natural, baina ezein errazkeriatik urruti. Hitzarekin lan egiten du poetak, eta ahalik eta zuku handiena atera behar dio. Dantzan jarri behar du irudimenarekin, ur berean biak, iradokitzaile.

“Helenitatea, euskaltasuna, lilura”. Horra Igorren poesiagintzaren beste ardatzetako batzuk. Barne eta kanpo bidaia. Amorgosetik Zeberiora, Kretatik Sarasolako bidera. Halaber, naturaren eta paisaien kontenplazioak, leku garrantzitsua du poema-liburuan. Poeta sorterrira itzuli da urte askoren ondoren, orduko Arteara, amaren etxe zaharrera, nahiz jada ez den han inor bizi. Orozkoko artzain batekin ere hitz egin du: “behin batek esan zidan ezin uler zezakeela zergatik/ edaten zuen jendeak alkohola/ bera mozkortzen zela ikusi hutsarekin pagoak/ Lekandako maldan”.

Poesia zaleari opari bat eskaini dio Igorrek. Harrixka berri bat erortzen utzi du basoan, noizbait etxera itzuli ahal izateko.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak