kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Zerua gainbehera dator / Lorenza Mazzetti (Xabier Olarra - Fernando Rey) / Igela, 2012

Gerra, haurraren begietatik Alex Gurrutxaga / Berria, 2012-11-25

Nobela ederra ekarri dute euskarara Xabier Olarrak eta Fernando Reyk: Lorenza Mazzetti (1928) zinemagile eta idazlearen Il cielo cade (1961). Eleberri autobiografikoa da, zehazki idazlearen haurtzaroa kontatzen duena. Lorenza eta bere ahizpa osaba-izeben Toscanako etxean bizi ziren txikitan. Familia aberatsa zen, judua, Einstein abizenez (Lorenzaren osaba fisikari famatuaren lehengusua zen). Zoritxarrez, abizena kondena bihurtu zitzaion familia honi, Hitlerrek pertsonalki eman zuenean Albert Einsteinen senide guztiak hiltzeko agindua. 1944an, erretiratzen ari zirenean, naziek sarraskiak eragin zituzten hainbat tokitan, baita Toscanako Villan ere.

Orduan gertatu zena kontatzen du barru-barrutik Lorenza Mazzettik, nola irentsi zion gerrak haurtzaroa: “Gure deitura (ama hila baitzen) Einstein izan beharrean Mazzetti zelako barkatu ziguten SSek bizia”. Sortzen duen irudia oso esanguratsua dela esango nuke: haur bat zerua gainbehera etor ez dadin besoak altxatuta indarra egiten; horrela adierazten du idazleak gerrak ia dena lapurtu zionean sentitu zuen inpotentzia.

Beraz, testigantza da istorioaren oinarrian dagoena, eta testigantza horren berezitasuna da neskato bat dela narratzailea. Hori dela-eta esaten ez denaren garrantzia erabatekoa da. Izan ere, haurraren mundu-ikuskera bi instituziok hornitzen dute funtsean: faxismoaren propagandak eta dotrinak. Bere pertzepzioa ez da helduen ikuskera arrazionalaren parekoa, eta irakurleak osatu behar du interpretazioa. Une batzuetan, areago, haurrak guztiz ulertzen ez duenarekiko horrorea ere sentituko du irakurleak. Bide batez, ezin aipatu gabe utzi itzultzaileek haurraren hizkera xumea itzultzeko egindako lana.

Alde horretatik, idazleak asmatu du gertaera esanguratsuak hautatu eta kontatzen. Hautaketa hori dela eta, modu sotilean, ia oharkabean osatzen du irakurleak haurraren inguruko gizartearen irudia: erlijioaren presentzia, faxismoaren indar-sarea, familiaren autoritatea, etxeko zerbitzarien amodio jokoak, judu izatearen arazoa, e.a. Esango nuke osabaren figura eta apaizarena direla interesgarri eta konplexuenetakoak, haurrak ikusten ez dituen ezaugarriak antzeman baititzake irakurleak eurengan.

Formalki, atal oso laburrez osatutako eleberria da (41 zehazki, hiruzpalau orrialdekoak asko) eta sekuentzia segida bizi-bizi bat balitz bezala irakurtzen da. Izan ere, Mazzettiren helburua ez da aste bat edo biko gertaeren berri ematea, baizik eta aro bat kontatzea. Horregatik, bete-betean funtzionatzen du atal bakoitza sekuentzia gisa eraikitzeak.

Soldaduak Villan agertzen diren momentutik aurrera kontakizuna denbora kronologikoari lotuagoa da. Haiek Villan egiten dutenak hartzen du narrazioaren muina; haur-jolasak eta bihurrikeriak amaitzen dira, baita lehenago zeuden umore printzak ere, eta neskatoarengan benetako izua agertzen hasten da: “Baina ni beldurrez nengoen. Ni ote nintzen beldurrez nengoen bakarra? Denak lo zeuden. Ez zuten sentitzen arriskua gero eta hurbilago mamu handi bat bezala abailtzen Villara?”.

Txikitasunetik idatzitako eleberria da Zerua gainbehera dator, helduen mundua ulergaitza zaion haurraren begiradatik eraikia eta, era berean, zerua gainbehera bezala gerra etortzen denean, hari kontra egiteko ahulegia den pertsonaren begietatik sortua. Lorenza Mazzettik eleberriaren amaierako eskaintzan honela idatzi zuen: “Bizirik gelditutako guztiek berekin daramate pribilegio horren pisua eta testigantza eman beharra”. Testigantza hunkigarria duzu, irakurle, Zerua gainbehera dator hau, irakurketa zinez gomendagarria.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak