« Denboraren paradoxa | Gordin-gordin »
Amorruaren ume / Jim Thompson (Miel Anjel Elustondo) / Igela, 2009
Amorru gosez Mikel Ayerbe / Berria, 2010-02-21
Eleberri deritzon literatur generoaren barruan, nobela beltza izango da agian nortasun handiena duen azpigeneroa. Hastapenetan, AEB-ko Black Mask pulp aldizkarian eta Frantziako Serie Noire (Sail beltza) bilduman kaleratzen ziren lanak bigarren mailako literaturatzat jotzen baziren ere, Raymond Chandlerren The Simple Art of Murder (1950) saiakerak ederki islatu zuen nobela beltza literatura egiteko modu zehatz bat zela, bere lege eta arauekin. Horrela, azpigenero honetako goi-mailako idazle aitzindarien artean, hiru izen gailentzen dira: Dashiell Hammet, Raymond Chandler eta Jim Thompson. Nahiz eta Amorruaren ume liburuaren hitzaurrean egileaz esaten den bezala, “askorentzat Hammet eta Chandlerren parean jartzeko modukoa den idazle honek ez zuen izan haiek bezalako suerterik”.
Amorruaren ume liburua, ordea, ez da nobela beltza ezagun egin duten polizia edo hilketa-eleberri bat. Izatekotan, nobela beltzak izan duen garapenaren adibide litzateke. Thompsonen hogeita bederatzi nobelako ibilbideko azken nobelatzat jotzen den lan honek nobela beltzaren generoko ezaugarriak izan arren, haiengandik ere bereizi egiten baita. Hain zuzen, Allen Smith nobelako protagonista, detektibe izan gabe, badelako bai kriminal, bai biktima eta baita bere inguru hurbileneko epaile eta diktadore ere. Lehen pertsonan emango du kontakizuna eta, ohi bezala, protagonista muturreko antiheroi bat da: ama zuriaren seme beltz umezurtza, bere ingurua mespretxatu eta mendeku gosez bizi den animalia, besteen zoritxarra eragin eta horrekin zoriona lortzen duen gizatxarra. Allen Smithen hitzak dira: “putasemeetan putasemeena nintzen” eta “nahiago nukeen biztanleria guztiak ipurtzulo bat bakarra edukiko balu, hura behin izorratu eta nire lana bukatu, jendea banaka-banaka izorratzen ibili ordez”.
Mary eta Allen Smith ama-semeak apartamentu berri batera mudatzen direnean eta Allenek institutuan izena ematen duenean hasten da kontakizuna. Hortik aurrera, arazoak bata bestearen atzetik: amarekin betidanik, Velie zuzendariarekin eta ikaskide beltzekin institutu berrian, Blair sarjentuarekin, eta finean, arazoak parean egokitzen zaion edonorekin. Eta arazoak ez dira nolanahikoak: arrazakeria, intzestu kasuak, sexu-abusuak, nahigabeko hilketa bat, xantaiak eta iruzurrak, gehiegikeriak…
Irakurleari tu egiten dion liburua baita Amorruaren ume. Gogorra da, gordina eta garratza: sexu eszena perbertsoak, biolentzia, protagonistaren erabateko zinismoz eta umore eskatologikodun irainez gainezka egiten duena… Baina, era berean, biribila ere bada: ekintza guztiek baitute hala nolako arrazoibidea, umetako traumak daudelako gertaera askoren atzean, adibidez, eta egileak gertaerak ulertzeko arrastoak liburuan bertan barreiatzen dituelako.
Dena den, horrelakoetan gertatzen den bezala, muturreko egoerek distantzia markatzen dute sarritan liburuaren eta irakurlearen artean. Bortitza da, bortitzegia beharbada, eta bortitzegi izate horrek irakurlearen inplikazioari kalte egin diezaioke. Edo justu kontrakoa, ia guztia politikoki zuzena den garaiotan, inon kontatzen ez direnak kontatzen direlako, irakurleak erakarpena senti dezake.
Azkenik, aipagarria da Igelako Sail Beltzak duen itzulpen irizpideen koherentzia, besteak beste, jada Jim Thompsonen bost liburu daudelako euskarara itzulita, tartean 1280 arima lan ezaguna. Bestalde, Miel Anjel Elustondo itzultzailearen lana ere nabarmentzekoa da. Thompsonen Hiltzailea nire baitan itzuli ondoren, orain Amorruaren ume itzuli du, eta ahalegin horren erakusle besterik ez da liburuko hizkera mota bereziak itzultzeko eginiko aukera.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera