kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Jaiotze markak / Nancy Huston (Iñigo Errasti) / Alberdania, 2009

Historiaren orbanak Ander Arana / Diario de Noticias, 2009-11-04

Jaiotze markak eleberriari buruz hitz egin denetan, kritikari ia guztiek, haren muina esaldi bakar batera ekarri beharraren beharrez, honen antzeko zer edo zer jaso ohi dute: birramonaren haurtzaroko gertakari izugarri batek lau belaunaldiren patua markatuko du, Historiak historia txikietan duen eraginari buruzko istorio honetan. Eta neurri batean hala da, baina hori Nancy Hustonen eleberri arrakastatsu honek iradoki ditzakeen hamaika interpretazioetarik bat baino ez da. Halatan, eleberri honetako lau ataletan, XX. mendearen azken hirurogei urteetako gertakaririk lotsagarri eta lazgarrienetakoak kontatzen dizkigu Hustonek (Abu Ghraibeko torturak, Sabra eta Shatilako sarraskia, nazien lebernsbornetako edo bizi-iturrietako haurren zoritxarra…), beste interpretazio bat, hain justu kontrakoa, egiteko balio dezaketenak; alegia, gertakari izugarriak pairatuagatik ez dugula ezer ikasi, eta nahikoa dela bi belaunaldi pasatzea, nazien atzaparretan eroritako neskatoaren biloba Randallek bere aurreko ahaideen oinazea ahantzi eta “arabiar puta horiek” akabatuko lituzkeela aldarrikatzeko. Izan ere, aitonak Sadieri diotson legez, “gizadiak ez du beti aurrera egiten, batzuetan atzera egiten du”, eta, sarri askotan, inguruko gertakari handiak gorabehera, txikikeriek eta umekeriek markatzen dute gure bizitza: panpina bat dela medio haserretu ziren umetan Kristina eta Greta, eta hirurogei urteren buruan berriz elkartzen direnean, panpina haren erruz piztuko da euren arteko azken ika-mika.

Nancy Hustonek orainetik iraganerako bidaia proposatzen digu, 2004an hasi eta 1944an bukatuta. Alderantziz ere antola zezakeen eleberria, eta hala egin izan balu, irakurleak bere aldetik ahalegin txikiena ere egin gabe jarraituko zituen istorioaren hari guztiak, baina bidaia orainetik iraganera egin beharrak irakurketa arretatsu eta aktiboa egitera behartzen gaitu, eta, horrenbestez, biktimaren larruan jartzera, Jaiotze markak eleberri honetako narratzaile guztiak direlako, hein batean, biktima.

Eta hori dena, eta askoz gehiago, lau umeren ahotan ematen digu —Sol, Randall, Sadie eta Kristina—. Haur baten ikuskera baliatzeak, ordea, badu bere arriskua, idazle gutxi batzuen esku baino ez baitago narrazio sinesgarri bat eraikitzea sei urteko haur baten ahotan, eta oraingo honetan esango nuke ahots sinesgarri hori Sadieren kasuan baino ez duela lortu bete-betean, eta hori, beharbada, Nancy Hustonek bere burua ume horrengan islatu izanari zor zaio (biak dira neskak, biak kanadarrak, biak 1950eko hamarkadakoak, biek bizi izan dute amaren falta…). Sol txikiaren kasuan, aldiz, kosta egiten da haur batengan halako diskurtsoa eta halako goiztiartasuna eta soraiokeria naturaltzat hartzea (“argazkiak ateratzen dizkiete larru gorritan dauden arabiarrei, barre egiten dute haien kontura, uhalak jartzen dizkiete lepo inguruan (…) eta horrek gogor-gogor jartzen dit zakila, baina ez dut ukitzen, ez dut astirik”). Gaur egungo Ameriketako Estatu Batuetan haurrei ematen zaien hezkuntzari buruz eta gizartean berean nagusi diren balio etikoei buruz Nancy Hustonek egiten duen deskribapena hain da zorrotza eta gordina, non AEBetako edizioan kenarazi egin nahi izan zizkioten Irakeko gerrari buruzko aipamenak. Nahi izate aldera, egingo zuen, ze Nancy Huston bera arduratzen baita ingelesez idazten dituen lanak frantsesera itzultzeaz, eta frantsesez sortutakoak, berriz, ingelesera; eta egon badago, zenbait pasartetan behinik behin, bi hizkuntzetako edizioen arteko aldea. Euskarazkoa, berriz, Iñigo Errasti bizkaitarrarena da; esango nuke, albo batera utzita azken orrazketak harrapatu ez duen zorritxoren bat edo beste, asmatu egin duela bai narrazioaren tonua, bai hizkera, bai erritmoa ematean. Irakurleak zinez eskertuko dio.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak