« Antzaren bidea | Bizitza bera neke »
Ilargi-harria / Wilkie Collins (Antton Olano) / Alberdania-Elkar, 2008
Ez da posible Ander Arana / Diario de Noticias, 2009-01-13
Luzaz itxoin behar izan dugu ingelesez idatzitako lehen detektibe-eleberria, T.S. Ellioten esanetan lehena izateaz gainera luzeena eta onena ere badena, euskaraz irakurri ahal izateko. Wilkie Collinsek arrakasta handia izan zuen hemeretzigarren mendearen amaieran, Charles Dickens bere lagunaren All the Year Round aldizkarian Ilargi-harria emanaldika argitaratu zuenean. Gero, lagunaren itzala luzeegia zelako-edo, lausotu egin zen Collinsen figura, harik eta Borgesek, bere literaturan eragin handia izan zuela aitortzean, haren obra ahazmenetik atera zuen arte. Hain handia izan zen orduko arrakasta non Collinsek, erreuma-atakeek eragindako oinazeak gorabehera, bere idazkariari astero-astero diktatu behar izaten baitzion kasuan kasuko kapitulua, irakurleak umezurtz ez uztearren. Antza denez, bere betiko idazkariaren ordez beste bat hartu behar izan zuen, zeinari espresuki agindu baitzion oinazeak eragindako oihuei kasurik ere ez egiteko eta berak diktatutakoa zintzo kopiatzeko. Orduan hasi zen Wilkie Collins laudanoa baliatzen mina arintzeko, opiozale bihurtzeraino. Opioarekiko mendekotasun hori Ilargi-harria eleberrian ere azaltzen da; izan ere, istorioaren narratzaileetako bat, Collinsen alter ego Ezra Jennings, minbiziak sortutako oinazeak arintzeko laudanoaz baliatzen da, eta laudanoaren eraginpean izandako esperientzia hori izango da, hain zuzen ere, istorioaren korapiloa askatzeko giltza, Collinsek korapilo askaezina proposatzen digulako eleberrian: Indian ostutako harribitxi baliotsu bat eman diote opari Rachel Verinder gazteari bere hemezortzigarren urtebetetze-egunean; gau horretan bertan, ordea, desagertu egin da harribitxia, eta inork ere ezin du asmatu nola, ezta Cuff sarjentu ospetsuak ere. Halatan, misterioa ez da argituko harik eta Ezra Jenningsek —alegia, Wilkie Collinsek— denak txundituta utziko dituen esperimentu bat egin arte laudanoa baliatuta. Ez da posible, ezin liteke.
Istorioa kontatzeko Collinsek hautatutako narratzaile gehienak dira txirene samarrak, ez bakarrik Jennings. Halatan, Betteredge zerbitzari leiala, zeinak gertatzen den guztiaren argi bila jotzen baitu Robinson Crusoe irakurtzera, itsututa dauka bere nagusiarenganako mirespenak; Clarck andereñoa itsututa dauka, barregarri gertatzeraino, bere fede neurrigabeak, eta familiaren abokatu Bruff jauna, berriz, itsututa dauka gertakarien logikatik haratago joan ezinak.
Wilkie Collinsek, diotenez, ika-mika ugari izan zuen argitaratzaileekin, testuen zuzentasuna dela-eta eginiko akatsengatik. Literatura Unibertsala bildumako 139. ale hau esku artean hartzeko aukera izan balu eskertu egingo zukeen, seguru asko, bere lan mardul hau gurea bezalako hizkuntza txiki batera itzultzeko egin den ahalegin handia, ez baita ahaztu behar Vitoria-Gasteiz itzulpen lehiaketako 2008ko saridun Antton Olanok lau urte behar izan dituela Ilargi-harria euskaratzeko, besteak beste hasieran eginiko itzulpenarekin pozik gelditu ez eta osorik berritzuli zuelako. Baina haserretu ere egingo zen, seguru asko, zazpiehundik gora orrialdeko edizio honetan itzuritako akatsak ikusita: paragraforen bat errepikaturik dago, tekleatzean eginiko akats batzuk ageri dira han-hemenka, inkoherentzia eta gramatikako kontu ttiki batzuk ere bai… Pena da Ilargi-harriaren moduko istorio harrigarri batek bere sareetan harrapatuta zauzkanean gozamen hori halako gauza txikiekin zapuztea. Ez da posible, ezin liteke.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera