« Poesia erromantikoa | Oroimenaren teatroak »
Ezezaguna helbide honetan / Kressmann Taylor (Ramon Etxezarreta) / Erein, 2003
Nazismoaren zergatiak Mikel Garmendia / Gara, 2004-01-17
Kontakizun moderno baten aurrean gaude. Katherin Kresmannek 1938an eleberri hau lehendabizikoz argitaratu zuenean, Kresmann Taylor ezizen literarioa erabili behar izan zuen, obra gogorregia omen baitzen emakume batek sinatua izateko.
Genero epistolarra. Bi lagunen arteko gutun-trukaketa. Lagunak ez ezik, artearen merkatuan negoziokide ere badira, AEBetako Eisenstein Galleries enpresa baitaramate bien artean. Max AEBetan gelditzen den bitartean, Martin Alemaniara doa, non nazismoa bizi-bizi ari den indartzen. Orduan hasten dira bata besteari gutunak idazten. Eleberriaren helmuga, berriz, heriotza da, Martinen heriotza, baina baita Grisellerena ere, eta, azken finean, juduena.
Ezin modu grafikoagoan heltzen gara, gainera, helmuga horretara, Martinen heriotzara. Gutun bat ageri da marraztua azken orrialdean eta helbide tatxatu bat: helbide ezezaguna. Berebiziko garrantzia du grafikotasunak kontakizun honetan: detaile orok du esanahia, hala nola letra tipografiak berak. Kontakizun labur honek urtebete eta hiru hilabetean gertatutakoa biltzen du bere baitan, eta hori ere modu grafikoan ematen da, gutun bakoitzean data zehatza agertuz.
Narratzailea desagertu egiten da, istorioa zuzenean bizi du irakurleak, zuzenean mintzo baitzaizkio pertsonaiak. Irakurleak osatuko du, beraz, kontakizuna, pertsonaia bakoitzaren bilakaeraren eta jokabidearen arabera. Eta hori guztia, progresio neurtu batean. Nekez egin daiteke, nik uste, kontakizun objektiboagorik. Teknikoki perfektua dela esango nuke.
Idazketari berari buruz gogoeta egiteko parada eskaintzen digu liburu honek. Azken finean, Roy Harris-ek, semiologia integrazionala proposatzen duenak, “Signos de Escritura” liburuan dioen bezala, Saussurek erakutsi baino askoz ere kontzeptu zabalagoa da idazkuntza. Hainbat idazketa modu daude (musika, matematika, zeinuak…) eta hainbat faktorek eragiten dute idazkuntzan: alde bisualek, kontestuak… Eta idazteko moduak, edo estiloak nahiago bada, ematen dio zentzua literaturari, zeren, Vicent Verdúk esaten digun bezala, besterik gabe istorioak kontatu nahi dituenak hortxe dauzka gidoigintza, zinema, bideoa edo komikiak. Idatzita dagoen erak egiten du batez ere interesgarri liburu berezi hau. Alde horretatik, bete-betean asmatu da liburu hau euskal literaturara ekartzean.
Gaiari dagokionez, objektiboki kontatua izan arren, agerian gelditzen dira nazismoaren mitoak eta ezaugarriak, baina, aldi berean, ez dira ezkutatzen herrialde hark pasatako garai zailak. Gertakizun batek bultzatu omen zuen Katherine Kressmann liburu hau idaztera: “Gerratea baino zertxobait lehenago, adiskide alemaniar batzuk —kultoak, intelektualak, bihotz onekoak— Alemaniara itzuli ziren AEBetan bizi ondoren. Oso denbora gutxian nazi sutsuak bilakatu ziren”. Horren zergatiak jakin nahi zituen. Eta horren zergatiak jakiteko gogoa pizten du liburuak. Alde horretatik ere merezi zuen, noski, obra hau gure hizkuntzara ekartzea.
Ramon Etxezarretaren itzulpenak ere, kontakizunak berak bezala, arin kurritzen du, enbarazurik egin gabe, ulerterraza da eta ondo funtzionatzen du.
Esandakoa, bai literaturaren aldetik —narrazio teknikaren aldetik—, bai gaiarenetik ere, ondo irabazia du liburu honek bere lekua euskarara itzulitako liburuen ondarean, euskal literaturaren ondarean, azken finean.
Turismo hutsala
Fito Rodriguez
Asel Luzarraga
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Pleibak
Miren Amuriza
Mikel Asurmendi
Izena eta izana
Jon Gerediaga
Asier Urkiza
Amok
Stefan Zweig
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Amaia Alvarez Uria
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Joxe Aldasoro
Bisita
Mikel Pagadi
Mikel Asurmendi
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Asier Urkiza
Eresia
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren
Mikel Asurmendi
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez