kritiken hemeroteka

8.531 kritika

« | »

Ezezaguna helbide honetan / Kressmann Taylor (Ramon Etxezarreta) / Erein, 2003

Nazismoaren zergatiak Mikel Garmendia / Gara, 2004-01-17

Kontakizun moderno baten aurrean gaude. Katherin Kresmannek 1938an eleberri hau lehendabizikoz argitaratu zuenean, Kresmann Taylor ezizen literarioa erabili behar izan zuen, obra gogorregia omen baitzen emakume batek sinatua izateko.

Genero epistolarra. Bi lagunen arteko gutun-trukaketa. Lagunak ez ezik, artearen merkatuan negoziokide ere badira, AEBetako Eisenstein Galleries enpresa baitaramate bien artean. Max AEBetan gelditzen den bitartean, Martin Alemaniara doa, non nazismoa bizi-bizi ari den indartzen. Orduan hasten dira bata besteari gutunak idazten. Eleberriaren helmuga, berriz, heriotza da, Martinen heriotza, baina baita Grisellerena ere, eta, azken finean, juduena.

Ezin modu grafikoagoan heltzen gara, gainera, helmuga horretara, Martinen heriotzara. Gutun bat ageri da marraztua azken orrialdean eta helbide tatxatu bat: helbide ezezaguna. Berebiziko garrantzia du grafikotasunak kontakizun honetan: detaile orok du esanahia, hala nola letra tipografiak berak. Kontakizun labur honek urtebete eta hiru hilabetean gertatutakoa biltzen du bere baitan, eta hori ere modu grafikoan ematen da, gutun bakoitzean data zehatza agertuz.

Narratzailea desagertu egiten da, istorioa zuzenean bizi du irakurleak, zuzenean mintzo baitzaizkio pertsonaiak. Irakurleak osatuko du, beraz, kontakizuna, pertsonaia bakoitzaren bilakaeraren eta jokabidearen arabera. Eta hori guztia, progresio neurtu batean. Nekez egin daiteke, nik uste, kontakizun objektiboagorik. Teknikoki perfektua dela esango nuke.

Idazketari berari buruz gogoeta egiteko parada eskaintzen digu liburu honek. Azken finean, Roy Harris-ek, semiologia integrazionala proposatzen duenak, “Signos de Escritura” liburuan dioen bezala, Saussurek erakutsi baino askoz ere kontzeptu zabalagoa da idazkuntza. Hainbat idazketa modu daude (musika, matematika, zeinuak…) eta hainbat faktorek eragiten dute idazkuntzan: alde bisualek, kontestuak… Eta idazteko moduak, edo estiloak nahiago bada, ematen dio zentzua literaturari, zeren, Vicent Verdúk esaten digun bezala, besterik gabe istorioak kontatu nahi dituenak hortxe dauzka gidoigintza, zinema, bideoa edo komikiak. Idatzita dagoen erak egiten du batez ere interesgarri liburu berezi hau. Alde horretatik, bete-betean asmatu da liburu hau euskal literaturara ekartzean.

Gaiari dagokionez, objektiboki kontatua izan arren, agerian gelditzen dira nazismoaren mitoak eta ezaugarriak, baina, aldi berean, ez dira ezkutatzen herrialde hark pasatako garai zailak. Gertakizun batek bultzatu omen zuen Katherine Kressmann liburu hau idaztera: “Gerratea baino zertxobait lehenago, adiskide alemaniar batzuk —kultoak, intelektualak, bihotz onekoak— Alemaniara itzuli ziren AEBetan bizi ondoren. Oso denbora gutxian nazi sutsuak bilakatu ziren”. Horren zergatiak jakin nahi zituen. Eta horren zergatiak jakiteko gogoa pizten du liburuak. Alde horretatik ere merezi zuen, noski, obra hau gure hizkuntzara ekartzea.

Ramon Etxezarretaren itzulpenak ere, kontakizunak berak bezala, arin kurritzen du, enbarazurik egin gabe, ulerterraza da eta ondo funtzionatzen du.

Esandakoa, bai literaturaren aldetik —narrazio teknikaren aldetik—, bai gaiarenetik ere, ondo irabazia du liburu honek bere lekua euskarara itzulitako liburuen ondarean, euskal literaturaren ondarean, azken finean.

Azken kritikak

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak