kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Airezko emakumeak / Felipe Juaristi / Erein, 2003

Ziurgabetasunaren ertzean Esteban Antxustegi / El País, 2003-12-07

Felipe Juaristik Erein argitaletxean plazaratu berri duen Airezko emakumeak liburua identitate bakarrez, identitate anitzez, identitate exkluienteez eta identitate konpartituez ari zaigun lan ederra da. Eta identitate bakoitzari dagokion leialtasunaz.

Baina, zein leialtasun izan behar zuten “kristau zirenek itxuraz eta hebrear min eta zinez zirenek”; “federik gabeko kristau eta jakiterik gabeko judu zirenek”; “kristauentzat judu eta juduentzat kristau zirenek”; “Portugalen portugesez eta Gaztelan gazteleraz hitz egiten zuten arren, inondar ere ez zirenek”?

Antolamendu identitario orok bi momentu dituzte. Lehenengo mugimendua bertako kideekin elementu komunak aurkitzean datza, bigarrenean, “gutasuna” gauzatu ondoren, “besteekin” bereizketak egiteari lotzen gatzaizkion bitartean. XV mendearen bukaeran sortutako eraikuntza komunitario berrietatik egotzitako “besteez” ari zaigu Felipe liburu honetako lehenengo kapituluan. “Beren buruak haragizko kandelak izan ondoren ke bihurtuak baitziren herrietako plazetan, hodeiek zerura eramanak gero eta euri gisa itzuliak berriro lurrera, haragi errearen usaina itsatsita utzirik bazterretan”.

Bigarren mugimendu horren bidez, gainera, gizabanakoak, bere probetxu propiorako egindako zenbait ekintzez lotsa sentituko lukeen bitartean, ekintza berberak baliagarritzat joko ditu nazionalak egiten direnean, mina, lapurreta, gezurra edo injustizia bertute bilakatuz. Ekintza hauek jasan zituztenez ari zaigu Felipe, “min askotako partaide, pairamen askoren ikusle, tragedia askoren lekuko” bilakatu zirenen istorioez.

Eraikuntza etniko guztietan naturaltasuna aldarrikatzen da, partaidetza garbitasun horrek erabakitzen baitu. Non da, orduan, juduen naturaltasuna? Nazio sortu berrietan nazionalitatea hartzeko aukerarik gabe, emigrante izateak ematen zien naturaltasun bakarra, hori zen beren jatorria: emigrazioa, diaspora. Heriotzak baino desagerrarazi ezin zuen naturaltasuna.

Frantziako Iraultzara ere gerturatzen gara liburu honekin. Oraingoan elkargo politikoa borondateen batasunetik sor daitekeela gogoratzen zaigu, kasik kontratu sozial gisara. Nazionalitatea, beraz, ez litzateke determinazio natural bat izango: eskubidez, gizaki oro lotu daiteke horrelako naziora, haren printzipioak Gizakiaren Eskubideen Aldarrikapenean aurkitzen baitira. Horrelako elkargoa, betiereko bakearen moldetik abiatuz, noraezeko juduaren pausaleku bilaka zitekeen.

Baina, Rousseauk defendatutako “erlijio zibila”ren izenean, Robespierrek eta zenbait gidari jakobinok Herri-Osasunerako edo Herri-Salbaziorako Batzordea izeneko erakundea sortu eta susmagarrien legea martxan jarri zuten, gillotinaren gozamenerako. Egoera nahasi horretan kokatzen ditu Felipek lau emakume: Circe, Virgilia, Safo eta Egea. Garaiaren gatibu bilakatuko dira, iratiltza, aux armes citoyens, terrorea, La Marseillaise, marchons, erreakzioa… eta Napoleon.

“Urteak isuri ziren —dio Felipek— odola bezainbeste, elur ura bezainbeste, negarra bezainbeste. Urteak igaro ziren, baina ez zen denborarik igaro, ez zen bekaitzaldirik ez gorrotoaldirik ez izualdirik igaro. Lehengo tokian geratu ziren, lehengo tokian sustraiak gero eta sakonago, gero eta lodiago eginda”. Eta Auschwitzeko sarreran “lanak aske egingo zaituzte” idatzi zuten.

Hannah Arendt gogoratuz, nola iritsi ginen hain muturreraino? Biktimen memoria ez galtzeko apustua egin zuen emakume honek, orduko pasibotasuna salatuz. Felipek Alma, Klara Sara eta Agnèsen historiak kontatzen dizkigu. Musikarekin nahastuak, musikaren oihartzuna liburu guztian entzuten baita.

Felipek agertzen duen ofizioaren maisutasunak ziurgabetasuna zer den oso ongi ezagutzen duten pertsonaiak eraikitzen ditu. Eta hauen kontaketen bidez, liburuaren narratzaile gisa aritzen den Spinozak galdera uzten du airean: zer jakin behar da ongi aritzeko eta besteei sufrikarioa ez eragiteko?

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak