kritiken hemeroteka

8.412 kritika

« | »

Izozmendiak / Juan Ramon Madariaga / Susa, 2003

Hotzak hitz Asier Sarasola / Gara, 2003-11-29

Juan Ramon Madariagak idatzitako zazpigarren liburu hau behin irakurrita, azpimarratzeko ezkortasuna iristen da, ez hitza izan baitaiteke, azterketa estatistikorik gabe, gehien errepikatzen den elea. Zer den zer baino, halaber, definitzen baino, zer ez den idazten du, ezetzatik abiatzen den ikuspegian. Ukaziotik badenera dagoen bidea, hitzak irudi ederraren bila elkartuz, eginez.

Eta liburua banatuta dagoen bi atalen gainetik, eta guztian zehar, argi hedatzen diren hitzak, doinu bat; iragankortasuna, orainaren iheskorra, heriotza, begirada galdua, damua, mina eta mina. Gero poetak gizaki tristeak direla ez esateko moduan. Beno, orokortasunera jo gabe. Izozmendiak, denborak higatuta, izerdi geza jariatuz urtuko dira itsaso zabalean —esan lezake Madariagak, barka nazala—. Hausturatik, zatiketatik, ernatzen diren bizitza saiakera galkorrak, azken finean antzuak, irudikatuz. Itxaropen gutxi, asmo edo zer sinetsi apenas, zentzuz janztea bizitza deitzen dugun hau, zail edo mingarri. Salbu maitasuna. Literatura eta erreferentziak, edo idaztea, liburuko letrak bederen, agian. Saminaren oihartzunak diren umore pintzelkadak han-hemenka. Min biziak edo biziak min, heriotzak bere barnean daramatzala irtenbide guztiak eta egoera horretan poeta, eta ia edonor, alaitasunaren sailkapeneko hirugarren munduan biharko egunik gabe.

Horrela, idaztean, esaldiak eraikitzeko moduak, formak, garrantzi handia hartzen du; egilea imajina daiteke izozmendiaren kristal hormatuen ertzik zorrotzena zizelkatzen, hitz bakoitzari duena baina esanahi zabalagoa emanez edo azaleratuz —izozmendia, hitza beraren irudi bezala—. Hitz bakoitzaren aukeraketa neurtuz, arestiko dolu hitzak, dolu doinuak, eta nola, eta zein ordenetan —alderantziz, adibidez— eraman perpausa landuz jostari. Hiztegiaren erabilera beharrezkoa egin dezakeen irakurketa gertatuz, beraz, irakurlegoa murriz dezakeena (zergatik?). Hitzen eta esaldien eta egituren errepikapenak, erritmoaren bila, olerkia musikatuz, sentipen edo ideia bat azaltzeko irudien zerrendak paratuz. Eta sarritan, nolabait sinadura bezala, olerkiei bertsoen moldea luzatuz, oinaren garrantzia; aurreko guztia osatuko duena, zentzuz bete edo, hain justu, aurkako zentzua emango diona. Azkenean, edertasuna deitzera ausartuko naizenaren bila, aurkitzera esatera ausartuko naizelarik.

Bestalde edo ez, egunerokotasuna, olerki baterako arrazoi izan daitekeena, eta batez ere, alderantziz, begitu poetikoz jotzen du idazleak, eta badira oles errealistagoak, zuzenagoak; abstrakzio gutxiagokoak, ildo narratibo zehatzagoen jabe direnak. Hauetan, hitzek ez dute hainbesteko garrantzirik, bakoitza bere aldetik, guztiaren menpe daudelarik, osotasunak iradokitzen duena da azpimarratzekoa; subjektibitateen arabera.

Iritzi honi aipatu bi atalen banaketaren zergatia lausoa zaio, olerki zenbait bi ataletan egon baitzitezken berdin-berdin, alde nabari baten faltan. Zenbaitzuei liburua errepikakorra suerta dakieke, ilunegi; metaforikoegi, neurri batean izotzezkoa, edo ederra itxuraz, baina irakurri ahala, begietan ubera hotz eta iragankorra lagaz badoana —horrela ere, izozmendi—, zenbaitzuk hitz ezezagun edo ezohiko batek —batek baino gehiagok— olerkitik urrunduko ditu, baina zenbaitzuei, hau da, arabera. Iritzi hau, ordea, ez legoke ados. Izozmendiak. Bejondeiola!

Azken kritikak

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Asier Urkiza

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Bisita
Mikel Pagadi

Jon Jimenez

Hamlet
William Shakespeare

Aritz Galarraga

Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon

Hasier Rekondo

Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria

Jon Martin-Etxebeste

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Mikel Asurmendi

Hetero
Uxue Alberdi

Irati Majuelo

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Amaia Alvarez Uria

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Patxi Larrion

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Jon Jimenez

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Nagore Fernandez

Zoo
Goiatz Labandibar

Asier Urkiza

Hetero
Uxue Alberdi

Joxe Aldasoro

Artxiboa

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

Hedabideak