kritiken hemeroteka

8.535 kritika

« | »

Carvalho Euskadin / Jon Alonso / Susa, 2023

Bi astinaldi batean Joxe Aldasoro / Deia, 2023-12-23

Enekoitz Ramirez, Lanbas berrartu du Jon Alonsok (Iruñea, 1958) Carvalho Euskadin (Susa 2023) eleberria harikaltzeko, eta izenburuan adierazten denez, Manuel Vázquez Montalbanen pertsonaia aski ezaguna bereganatu du: posible ote da? Galdera erretorikoa. Noski, lehen eleberriaren pertsonaia aitzakia da, arrazoia nahiago baduzu, bigarrena idazteko. Bi eleberri, bi astinaldi baten prezioan.

Iruñean, eta Nafarroak estreinatu duen gobernu berriaren eskutik, ospatzekoak dira jardunaldi kultural kolosalak, hainbesteraino, non aldez edo moldez, gurean ohikoa denez, mundu guztiak aldeko zein kontrako iritzia duen. Ez hainbeste ekitaldi kulturala berarengatik, baizik eta denok espero edo nahi dutelako probetxuzko zerbait atera: alderdi politikoak, eragile kultural handi zein txikiak, merkatariek. Diru asko mugituko du sorpresa gordeta duen ekitaldiak.

Lanbas sufrituak, zer egosten ari den jakin gabe, enkargua jasotzen du ustez oso konplikatua ez den lan bat burutzeko. Susmo bereziko pertsona da, ordea, Enekoitz, eta berehala hartuko dio tamaina erronkari. Hor lehenengo istorioa eta bigarrenaren justifikazioa.

Badakigu zein izango den bigarrenaren protagonista: Pepe Carvalho detektibe ezaguna. Alonsok bere egiten du pertsonaia, modu aski sinesgarri eta eraginkorrean. Euskal Herrira etortzeko enkargua jasoko du diru eskasia itzal duen detektibeak eta hemengo herri eta hirien deskribapen gordina egingo digu. Dirudun eta diruzaleen miseriak, ametsak, ustelkeriak, ziri-sartzeak. Distantzia urrun baina ez hotz batetik kontatuz. Busti gabe blaitzen da idazlea, ene uste apalean, gure historia hurbileko politikagintzari errepasoa ematea. Heroirik ez dagoen historia, irabazlerik ez eta denak galtzaileak diren (edo garen esan nahi ote du Alonsok?) kontakizunean.

Pertsonaien izenekin hartu diot, berriz ere, Alonsori ironia finaren usaina. Ozpinki, Kareaga, Pontificio Denaondo. Hiru adibide besterik ez, eta sentsazioa da izen bakoitzaren atzean harrapatu ez dudan txistea, salaketa, sarkasmoa, auskalo zer, dagoela. Izenez gain, pertsonaia mardulak aurkezten dizkigu idazleak, biografia sendokoak. Izenak eta izanak aprobetxatzen ditu idazleak hirien errepaso fisiko, politiko eta, noski, gastronomikoa egiteko. Azkenekotik hasiko naiz, sukaldekoak aipatuz. Ugari eleberrien zehar dastatuko ditugun janari eta edariak. Hainbeste, non niri digeritzea kostatu zait. Batetik zaila zaidalako sinestea diruz hain larri omen dabilena hainbeste xahutzea jatetxeetan. Dena den, pertsonaiarekin datorren motxila da. Bestetik, bikaina mundu akademikoari eskainitako tratua. Har beza bikain hitza irakurleak prebentzioarekin. Bikaina izan daitekeelako unibertsitate zein euskaltzainen inguruan egiten dituen deskribapenak edo ematen dien egurra.

Badago ongi ulertu ez dudan zerbait, harrapatu ez ditudan hari pare bat. Lehenengoa, beltza den aldetik, ahula iruditzen zait istorioen motorra. Odol gehixeago eskertuko nik, heriotzak, edo heriotza arriskuak ematen dielako eleberri mota hauei ezinbestekoa duten tentsioa eta sinesgarritasuna kontakizunei. Bigarrena, protagonisten esku hartzea ez zaidala iruditu ezinbestekoa kasuak erresolbitzeko. Haiengana jo gabe ere, mataza aska zitekeela, alegia. Mataza edo matazak askatzen ote diren zalantza dudan arren. Berriz irakurriko dudan liburu horietakoa da.

Azken kritikak

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Jon Jimenez

Simulakro bat
Leire Ugadi

Maddi Galdos Areta

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Paloma Rodriguez-Miñambres

Patrizioak eta plebeioak
Kepa Altonaga

Mikel Asurmendi

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak