« Baserriaz eta galeraz | Ezinbesteko desira ez-errentagarriak »
Emakume gaiztoak / Marilar Aleixandre (Patxi Zubizarreta) / Alberdania, 2023
Galerak Jon Jimenez / Gara, 2023-09-24
“Ikusten denean, barrenetik, espetxe espainol batean gertatzen dena; ikusten denean ustelkeria, bidegabekeria, ezjakintasuna, errakuntza, errebeldia, mirabekeria, eta laztasun krudelak, eta baimen interesatuak, dena nahas-mahas, arnasten denean halako arte gaiztoz sortutako giroa, nahitara prestatua, bizioa eta krimena erne daitezen, eta hazi, eta biderkatu, kutsakor eta eutsiezinezko bihurtzeraino; ikusten denean, erizaindegian eta lantegian, kaperan eta ziegan, bidezko arauak zapuzten direla, gizatasuna iraintzen dela, eta justizia eskerniatzen; jasotzen direnean presoen konfidentziak eta historiak, gehienetan hain bestelakoak, agerian geratzen da ezkutatu nahi duten egia; deitoratzen denean delituaren eta zigorraren arteko aldea, edo zigorra ezarri beharko luketenak hura handitu edo itxuraldatzen dutenean; deitoratzen denean, halaber, legeak, esan dezagun, delituak eragiten dituela; ikusten denean espetxean sartutako gaizkile ondraduak ohorerako eta bertuterako desgaiturik irteten direla, arimak sumindura sentitzen du, eta laztura, eta errukia, dena nahas-mahas”.
Concepcion Arenal idazle eta emakumeen eskubideen aldeko borrokaren aitzindari galiziarraren hitzok biltzen ditu Marilar Aleixandrek mende bete geroago “Emakume gaiztoak” (Alberdania) eleberri historikoan. Fikzioa, historia, poesia eta lekukotza maisuki uztartuz, eta Sisca izeneko protagonista gaztearen eskutik, XIX. mendeko Galiziaren, baina baita bertze herri ia guzietako —Euskal Herria kasu— gizartetik at bizitzera kondenaturik, Galera zeritzen presondegietan gatibu sarritan, zeuden emakumeen egoera deitoragarria ezin hobeki deskribatzen digu 2022ko Espainiako Narratiba sariaren irabazleak. Sistema oraindik feudal batek sorturiko pobreziak, kristautasun puritanoak edo matxismoak edo hirurak bultzaturik, prostituziora, abortatzera, babes hutsagatik gizon bat erailtzera edo bizitze hutsagatik lapur bihurtzera behartu zituztenen ahots sarkor eta hunkigarriaren aldamenean agertzen zaigu, aldi berean, garaiko aristokrazia eta burgesiaren barnean ernalduriko liberalismo eta krausismo erreformazalearen ahalegin laudagarria. Hainbertze espetxe bisitatu eta aldarazi nahi izan zuten Arenalek edota Juana de Vegak, Espoz y Minako kondesa zenak, ordezturik hauxe.
XX. mendeko mugimendu eta aldaketa ugariren oinarri, historiografiak eta literaturak oro har bazterrean utzitako garai zirraragarri bezain gogor honen muinera bidaia literario hunkigarriagorik zaila da aurkitzen, areago Patxi Zubizarretak, jatorrizkoaren tonu poetikoa gorderik, goxoki euskaraturiko testu aberats batean.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez