« Elurra bidean | Ama izan nahi eta ezina »
Dena ametsa den irudipena / Leire Vargas / Elkar, 2021
Gaztetasuna menperatzaile Aitor Francos / Bilbao, 2022-03
Dena ametsa den irudipena da Leire Vargasen (Durango, 2002) estreinako liburua, Irun hiriko Kutxa literatura sarian, poesia sailean, garaile aukeratu zutena. Prentsaelkarrizketetan adierazi du oso gaztetatik literaturazalea izan dela eta nerabezarotik idazten duela, hasieran nahiko era inozo eta arduragabean, asmo handirik gabe, eta poema zaharrenak hamasei bat urte zituen garaikoak direla. Liburuaren azal-hegalak dioenez Itzulpengintza eta Interpretazioa ikasten dihardu Gazteizen. Horrez gain, dagoeneko itzuliak ditu bi lan, Armiarma-Ekarriak web-ean irakur daitezkeenak: bata, Sally Rooney idazlearen Soldata jauna ipuina eta Raymond Carverren Bizikletak, giharrak, zigarretak bestea.
Vargasek liburua hiru ataletan banatzea erabaki du, Zuloak, Ateak eta Zubiak. Erretorika gutxiko poemak dira, baina atzetik sekulako mamia dute, nahita bilatutako sinpletasunaz eginak. Sakontasuna erraz antzematen zaie gehienei, hizkuntza aldetik nahiko biluzik aurkezten direlarik ere. Poemen artean badaude behin eta berriz irakurriko nituzkeenak, eta, horietaz aparte, hain onak ez diren beste batzuk (Atzarri izenburukoa, bat esatekotan), baina multzoaren koherentzia eusteko balio dutenak. Zaratarik egin nahi gabe eta estilo aratzez, Vargasek estetika bat topatu du. Amodioa eta absentzia har daitezke liburu honen gakotzat, gaiei dagokienean, baina badira poemaz poema azaleratzen diren beste hainbeste motibo ere: identitatearen bilaketa, etorkizunak dakartzan kezkak eta ezinegonak, heldutasunak sortarazten dion bertigoa, idazkera bera.
Poema batzuen hasiera azpimarratzekoa da: “Kaleak berak marrazten dit poema bat” edo “Erradikalagoa izan nahi dut: / erradikalagoa. / Baina gainezka egiten dit /eraikitako desirak, itotzen naiz / mundrunezko malko putzuetan”. Kohesioa eskuz egindako maindire bat legez estaltzen du liburu osoa. Lehenengo (13. orr) eta Ez jakitea (62.orr) poemak, adibidez, bata bestearen luzapena edo jarraipena lirateke, nire ustez. Guztien artean, Harriz da gustukoen dudan poema, epigrafe moduan, Ingeborg Bachmannen bertso batekin hasten dena.
Baliabideei begiratuta bat nagusitzen da, paralelismoa, Definiziotan poeman bezala: “Besteak ez direna naizelako /besteak ez diren guztiak naizelako/ besteak ez direna baino naizelako/ eta honela jarraitzen du: besteentzat soilik naizelako/ besteen ez banaiz/ ez naizelako”. Egia esanda, eredu gehiago daude. Esaterako Farorantz so, Objetiboa, Zentzuez (I), Paraleloak edo Esna nagoela egiten duzu alde (I).
Vargasek erraz identifikatzeko moduko gaiak azalerazten ditu, eta horregatik zirrara eta hunkigarritasuna agudo nabarituko dugu hainbatekin. Era klasiko batean eraikitzen ditu poemak, ez dugu apurketa formalik aurkituko. Hala eta guztiz ere, niretzako nahiko nuke Vargasek hain lerro gutxitan hainbeste esateko duen ahalmena.
Koadernoa pribatuegia iruditu zait tarte batzuetan, irakurri ahala han sartzeko baimenik ez banu bezala, gazte baten zalantzak, buruhausteak eta noraezak agerian uzten dituelarik. Berarekiko gatazkak, errebindikazioak eta identifikazioak, lehenik; bigarrenik, munduarekikoak.
Zuzendu beharreko gauzak dituela esango nuke, baina gutxi dira. Egilea hogei urteko neska bat dela jakinda, eta plazaratzen duen lehenengo liburua izanik, ikaragarri ondo borobildua iruditu zait, debut bikaina, duen adinerako. Vargasek badaki zer egiten dabilen, norentzako. Buru argia duelaren seinale. Ikusteke dago noraino heltzen den aurrerantzean, poesian jarraitzen badu, beste generoen tentazioan galtzen ez bada.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera