kritiken hemeroteka

8.530 kritika

« | »

Dena ametsa den irudipena / Leire Vargas / Elkar, 2021

Gaztetasuna menperatzaile Aitor Francos / Bilbao, 2022-03

Dena ametsa den irudipena da Leire Vargasen (Durango, 2002) estreinako liburua, Irun hiriko Kutxa literatura sarian, poesia sailean, garaile aukeratu zutena. Prentsaelkarrizketetan adierazi du oso gaztetatik literaturazalea izan dela eta nerabezarotik idazten duela, hasieran nahiko era inozo eta arduragabean, asmo handirik gabe, eta poema zaharrenak hamasei bat urte zituen garaikoak direla. Liburuaren azal-hegalak dioenez Itzulpengintza eta Interpretazioa ikasten dihardu Gazteizen. Horrez gain, dagoeneko itzuliak ditu bi lan, Armiarma-Ekarriak web-ean irakur daitezkeenak: bata, Sally Rooney idazlearen Soldata jauna ipuina eta Raymond Carverren Bizikletak, giharrak, zigarretak bestea.

Vargasek liburua hiru ataletan banatzea erabaki du, Zuloak, Ateak eta Zubiak. Erretorika gutxiko poemak dira, baina atzetik sekulako mamia dute, nahita bilatutako sinpletasunaz eginak. Sakontasuna erraz antzematen zaie gehienei, hizkuntza aldetik nahiko biluzik aurkezten direlarik ere. Poemen artean badaude behin eta berriz irakurriko nituzkeenak, eta, horietaz aparte, hain onak ez diren beste batzuk (Atzarri izenburukoa, bat esatekotan), baina multzoaren koherentzia eusteko balio dutenak. Zaratarik egin nahi gabe eta estilo aratzez, Vargasek estetika bat topatu du. Amodioa eta absentzia har daitezke liburu honen gakotzat, gaiei dagokienean, baina badira poemaz poema azaleratzen diren beste hainbeste motibo ere: identitatearen bilaketa, etorkizunak dakartzan kezkak eta ezinegonak, heldutasunak sortarazten dion bertigoa, idazkera bera.

Poema batzuen hasiera azpimarratzekoa da: “Kaleak berak marrazten dit poema bat” edo “Erradikalagoa izan nahi dut: / erradikalagoa. / Baina gainezka egiten dit /eraikitako desirak, itotzen naiz / mundrunezko malko putzuetan”. Kohesioa eskuz egindako maindire bat legez estaltzen du liburu osoa. Lehenengo (13. orr) eta Ez jakitea (62.orr) poemak, adibidez, bata bestearen luzapena edo jarraipena lirateke, nire ustez. Guztien artean, Harriz da gustukoen dudan poema, epigrafe moduan, Ingeborg Bachmannen bertso batekin hasten dena.

Baliabideei begiratuta bat nagusitzen da, paralelismoa, Definiziotan poeman bezala: “Besteak ez direna naizelako /besteak ez diren guztiak naizelako/ besteak ez direna baino naizelako/ eta honela jarraitzen du: besteentzat soilik naizelako/ besteen ez banaiz/ ez naizelako”. Egia esanda, eredu gehiago daude. Esaterako Farorantz so, Objetiboa, Zentzuez (I), Paraleloak edo Esna nagoela egiten duzu alde (I).

Vargasek erraz identifikatzeko moduko gaiak azalerazten ditu, eta horregatik zirrara eta hunkigarritasuna agudo nabarituko dugu hainbatekin. Era klasiko batean eraikitzen ditu poemak, ez dugu apurketa formalik aurkituko. Hala eta guztiz ere, niretzako nahiko nuke Vargasek hain lerro gutxitan hainbeste esateko duen ahalmena.

Koadernoa pribatuegia iruditu zait tarte batzuetan, irakurri ahala han sartzeko baimenik ez banu bezala, gazte baten zalantzak, buruhausteak eta noraezak agerian uzten dituelarik. Berarekiko gatazkak, errebindikazioak eta identifikazioak, lehenik; bigarrenik, munduarekikoak.

Zuzendu beharreko gauzak dituela esango nuke, baina gutxi dira. Egilea hogei urteko neska bat dela jakinda, eta plazaratzen duen lehenengo liburua izanik, ikaragarri ondo borobildua iruditu zait, debut bikaina, duen adinerako. Vargasek badaki zer egiten dabilen, norentzako. Buru argia duelaren seinale. Ikusteke dago noraino heltzen den aurrerantzean, poesian jarraitzen badu, beste generoen tentazioan galtzen ez bada.

Azken kritikak

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak