« Abentura nahian bazabiltza | Historia istorio ugariren oroitza baita »
Krakovia / Goizalde Landabaso / Erein, 2021
Ospitaleko gauzak Aitor Francos / Bilbao, 2022-01
2000ean, lehenengo argitalpena, Korte bat, mesedez, atera zuenetik, ia ez dago Goizalde Landabaso bilbotarrak (1970) literaturan zapaldu ez duen eremurik. Kroniketatik hasita, saiakerara, tartean poesia eta ipuinak ere landu dituela. Falta zitzaion genero bakarra, eleberria, da oraingoan dakarrena, Erein etxearen eskutik. Krakovia izenburukoa. Zertan datza? Laburbilduz, muturreko egoera bat, gaixo baten gogoetak, eta umore beltza, oso beltza. Argumentua, ezin errazagoa eta pixka bat kafkiarra. Ospitaleko larrialdietarako gela txiki batean agertuko da protagonista, izterrean hamabost zentimetro luze eta lau zentimetro sakon dituen zauri batekin, oso ongi ulertu ezinik nola heldu den horra, zein den egiteko daukana. Sendatu bitartean, mundua gelditu da berarentzat, izoztuta bezala. Zelan biziraun dezake edonork, kontroletik kanpo duen egoera batean? Lehengo lerrotan, galderekin hasiko da: “Telefonoaren GPSk ez du leku hau aurkitzen. Zirkulutan dago buelta-bueltaka. Heriotza ote?” Eta geroago, deskonexio totala: “Ezin naiz Twitterren sartu. Ez Instagramen. Ez Facebooken. Ez Gmailen. Ez Spotifyn. Zer da hau, baina? Apokalipsirako bunkerra? (…) Amesgaiztoa da, fijo”. Bisitak gerturatuko zaizkio, medikuekin hizketan ibiliko da, baina ez da baretuko, bakarrik sentituko da hala ere, eta gero eta ulertezinagoa egingo zaio dena. Ez da, alegia, hasiera batean, umorerako joera izango lukeen narrazioa, baina Landabasok, duela hamar urte berak bizitako gertakizun batekin lotura duen esperientzian oinarritutako sentipenak kontatzeko —eta horren guztiaren digestioa egitearren— ezin zuen beste baliabiderik erabili umorea baino. Izan ere, Landabasoren antza du pertsonaiak: emakumezkoa da protagonista —lehen pertsonan kontatzen da dena—, kazetaria ofizioz, eta adin berekoa. Partekatzen dituzten gauzen artean, garrantzitsuena, halere, mina da, besteentzat ikusezina den min fisikoa. Krak, apurketaren soinutik atera du Krakovia izenburua, baina lekukotasun bat gehituz esanahiari, Poloniako hiriaren izenarekin hitz-jokoa eginez. Alde horretatik, aurrekoarekin lotura dauka, Bränskint, beste hiri baten izena hartu zuen ipuin-liburua.
Egitura aldetik ariketa arriskatuan sartu da, baina ondo atera zaio. Liburuak gaixotasunaren aurkako indarrei gorazarre egiten die. Paradoxikoki, eta gaia hori izanda ere, oso atsegina da irakurketa, orrialdez orrialde lasai abiatuz gero. Dosi txikietan irensteko burutapenak badira ere Landabasok jaurti dituenak. Ezinegonak agintzen du bere gorputza, eta galderak, milaka datozkio burura. Urte luzeetan, bizitza osoan, eraikitako unibertsoa ez du balio, jauzi da; ezin beherago aurkituko da protagonista, existentziaren indiferentziari aurre egiteko asmoak ahulegiak sentiaraziko dituela. Egilearen hitzetan, pertsonaia biluzik dago, baina ez agerikoak diren gauzetan, itxaropenetan eta beldurretan baizik. Honela, Landabasok gorputzaren hizkuntzari jartzen dio arreta, sintomen bitartez adierazten dion horri. Egituraren aldetik Krakovia– n bi tenpo aurreikusten dira; besteen denbora, arin doana, eta protagonistarena, barne-elkarrizketa luzearen itxura hartuko duena. Hamar urte behar izan ditu Landabasok sentipenak eta dolua ordenatzeko, denboraren perspektiba hartzeko, literaturak ematen dituen baliabideei esker nahi zuen guztia idaztera ausartu den arte. Liburu biribila, benetan gomendagarria.
Alaska
Castillo Suarez
Irati Majuelo
Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña
Jon Martin-Etxebeste
Axularren gerizapean
Kepa Altonaga
Asier Urkiza
Emakume bat
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Atsoa
Victor Catala
Joxe Aldasoro
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi
Irati Majuelo
Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar
Mikel Asurmendi
Alaska
Castillo Suarez
Jon Martin-Etxebeste
Alaska
Castillo Suarez
Maddi Galdos Areta
Puskak
Irene Pujadas
Asier Urkiza
Norberak maite duena
Miren Billelabeitia
Nagore Fernandez
Beirazko kanpaia
Sylvia Plath
Hasier Rekondo