kritiken hemeroteka

8.196 kritika

« | »

Eskuko ekipajea. Euskal ipuin modernoen antologia (1963-2018) / Askoren artean / Alai, 2020

Euskal ipuingintza modernoaren erakusleihoa Nagore Fernandez / Berria, 2021-01-24

Abaniko ireki eta askotariko bat dakarkigu Ibon Egañak Eskuko ekipajea. Euskal ipuin modernoen antologia (1963-2018) obran. Irekia, 55 urte irauten duen bidaian, beharrezkoak baino ez dituelako sartu bere eskuko ekipajean, jakitun izanik aipamena merezi duten beste hainbat bidean utzi dituela. Askotarikoa, gai, tematika, estilo, hizkuntza, erregistro, geografia eta kronologia kontuan izanda. Genero aldetik ere lanketa bat dagoela esango nuke: ez dio euskal literaturaren historiografia klasikoaren molde androzentristari jarraitu; oraindik ere gizonezko idazle gehiago aipatzen dira, baina ez dago genero arrakala horren zurrunik Egañaren katalogo proposamenean.

Antologiako ipuinen hautua nola, irakurtzeko norabidea ere irekia da. Irakurle bakoitzaren esku uzten da nola eta nondik irakurri: edo irizpide kronologikoari men egin, eta zaharrenetik berrienera egin bidea; edo, denboraren ardatza albo batean utzi, eta, nahas-mahas, Egañak proposatzen duen sailkapen tematikoari jarraitu. Asko gustatu zaidan alderdia izan da hau, joko kutsua ematen baitio irakurketa saioari.

Atzetik irakurtzen hasi, ordena kronologikoari jarraitu, edo sailkapen apetatsu, eta, nire ustez, nahiko tematikoa ardatz hartu, euskal ipuingintza modernoan aipatu beharrekoak iruditzen zaizkidan pare bat ipuin faltan sumatu ditut. Alegia, bat nator guztiz autoreak bildu duen ipuingile sortarekin, euskal ipuingintza modernoan erreferentetzat ditudan idazle gehienak aipatzen baititu bertan. Baina, idazle bertsuak hautatuta ere, ez nituzke nire maletan Egañak aukeratutako ipuin berdinak gordeko. Eta hori da, aho biko ezpata bat legez, edozein antologiak duen arriskurik handiena: katalogo proposamen guztiak dira zilegi; guztiak argudia daitezke. Eztabaida eragitea, dena den, ez da gauza txarra, aukeratzeko asko dagoen seinale.

Edonork pentsa lezake aipatu berri ditudan ezaugarriak espero izatekoak direla antologia bat hizpide denean, hein handi batean, antologiak ugariak eta askotariko lanen erakusleiho izateagatik direlako antologia. Egia da. Kasu honetan, baina, nahita ekarri dut erredundantzia: Egañak bildutako sortak 50 urte (inguru) dituen genero moderno batez hitz egiten digu. Zaharragoak, gazteagoak, hemengoak eta hangoak diren idazle eta estiloen isla da. Eta hori ez da gutxi erlatiboki hain gaztea den euskal sistema literariorako. Gurean, ikusgarritasun handiagoa duten beste genero literarioen ondoan, euskal ipuingintzak badu bere izena eta izana. Euskal literaturan ere, Hego Amerikako literaturan, Errusiakoan edo Txinakoan bezala, errepertorio sendo bat dago. Horra hor antologiaren aniztasunak eta izaera irekiak euskal literaturaz, eta zehazki, euskal ipuingintzaz esaten duena.

Literatur kritikariek esan ohi dute ipuin on batek bere laburtasunean eta intentsitatean iradoki egin behar duela. Kontatzen duenetik askoz gauza gehiago esan behar dituela. Lehen begiratuan icebergaren punta soilik ikusiagatik, ur azpian askoz gehiago ezkutatzen dela irakurri nahi duenarentzat. Dudarik barik, behin baino gehiagotan irakurtzeko antologia prestatu du Ibon Egañak.

Azken kritikak

Maskara baten aitortza
Yukio Mishima

Ibai Atutxa Ordeñana

Emakume gaiztoak
Marilar Aleixandre

Jon Jimenez

Baserria (h)uz(s)ten
Oskar Gaztelu Bilbao

Maddi Galdos Areta

Animalia domestikoak
Esti Martinez

Irati Majuelo

Ni ez naiz hamalau
Karlos Linazasoro

Hasier Rekondo

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Jon Martin-Etxebeste

Oso latza izan da
Xabier Mendiguren Elizegi

Mikel Asurmendi

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Jimenez

Azpimarrak
Nerea Balda

Paloma Rodriguez-Miñambres

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Eneko Barberena

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Ibon Egaña

Lurraz beste
Garazi Arrula Ruiz

Mikel Asurmendi

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Jon Jimenez

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

Hedabideak