kritiken hemeroteka

8.412 kritika

« | »

Suak pizten direnean / Mikel Soto / Elkar, 2020

Poesiaren bidez testigantza eman Aitor Francos / Bilbao, 2020-12

Hamairu urtez Txalaparta argitaletxean editore lanetan aritu ondoren Mikel Soto (Iruña, 1978) idazle moduan aurkezten zaigu orain, poema bilduma batekin, Elkarren eskutik. 90eko Iruñako giro potilikoan kokatzen du Sotok ni poetikoa, aitortza pertsonaletan oinarrituatako kontakizunen bitartez, orduko gatazken, beldurren eta indarkeriaren inguruan. Batzuetan ahozkotik gertuko hizkera erabiltzeak gertaeren errealitatea eta sinesgarritasuna handiagotzen du baina horrek arazo bat ekar lezake, liburu honetan gutxitan gertatzen den arren: poesiak testigantzaren forma hartzea. Hortaz, irakurlea idazlearengana hurbiltzeko ahalegin zintzo horretan testuak deklarazio bakun batzuetan geratzen dira, izan ahal zuten lirikotasuna eta xarma galduz. Nolabait ere uler daiteke bizipen gogorrak eta traumatikoak oroimenean berpizteko nahian distantzia babesle bat behar zuela egileak, eta, aldi berean, egia pertsonala kontatzeko bilaketan zegoela, gertakizunak anekdota hutsetan gera ez zitezen eta dolua aurrerajarrai zedin. Esan bezala, kazetaritzatik zeozer daukate poema hauek, eta korrespondentziatik ere. Zerekin eta nortzuekin identifikatzen den, politikoki zein idealetan, argi uzten du hainbestetan (“Aro eta leku guztietako iraultzaileen artean/ bi kolore egon dira arragoan:/ iraultzaile metodiko profesionala/ eta abenturero errebeldea”). Itxuraz dokumentalaren egitura ere eramaten du poesiara, tortura aipa-tzerakoan, adibidez, Ospitalekoak poeman: “…hurrengo egunetako lana/ larruan ubeldura berrien oinatzak kartografiatzea izango da./ Hurrengo urteetako lana/ tormentatuoi zabaltzen zaigun erruaren zauria ixtea izango da”. Kontzientzia emozionala eta politikosoziala duen poesia da Suak pizten direnean lanean agertzen zaiguna, autokritikoa, arriskutsua, iraultzailea. Errealitatearen oinazea leuntzeko asmoarekin ironia ere edonon antzeman dezakegu (“Diagnosia eginda,/ hain gaizki ez gara gelditu./ Margoa eta txapa baino/ zerbait sakonagoa beharko dugu,/ fisioterapeutarekin/ hau ez zaigu pasako”) Minaren eta beldurraren azaleratze gogaikarrian jartzen du begirada, zuzenean, ezer besterik justifikatzeko inolako ahaleginik egin gabe. Hor daude, besteak beste, espetxeratua izan zeneko egunetako sentimenduak eta ezinegonak (Sarrionaindiaren eragina nabaria da, halaber Maiakovskirena, baita Gabriel Arestirena ere). Lost generation poeman ondo baino hobeto deskribatzen du nola sentitzen zen orduan:”Kuadrillakoek kartzelara idatzitakoa/ berrirakurtzen egon naiz/ eta barre eta negar artean/ belaunaldi galdu berri bat/ aurkitu dut”.

Teknika aldetik erabiltzen dituen baliabide poetikoak anitzak dira helburua lortzeko. Albisteen inte r fe re n tz iak (gazteleraz batzuetan, Partea ikusten amatxi Luisaren etxean), lagun arteko hizkeraren erabilera, edo enumerazioen ekarpena, Borgesen erara, Horditasunaren indarrak poeman bezala (“Marx eta Engels burutsu marruleroak/ Robespierre apostolu haluzinatua/ Danton jigante txortalaria/ Marti amerikar mutiaria/…”). Sotoren liburuan epigrafeak, goiburukoak, izenburuak, intertextualitatearen eremuak, nahitaezkoak dira testuen osaketarako, lotzen diren gaien koreografia iruntzeko. Adibideak adibide, Esan ez etortzeko atalean, halaxe hasiko da poema bat: “Bi letter jaso nituen/ oso denbora gutxian… ” Bernardo Atxagaren liburu baten izenburuarekin, gero, umore apur batekin bukatzeko: “eta ez ziren banku/ arropa denda/ edo hipermerkatukoak”. Beste testu batean Su Ta Gar talde musikalaren ohiartzuna atzetik igartzen da, lehenengo bertsotik: “Guda baten erdian jaio ginela/ errepikatzearen errepikatzeaz/ honek antz handiagoa dauka/ Belfast/ Soweto/ Los Angelesekin”. Broma pribatuak edo intimoak aparte, badaude omenaldiak eta eskaintzak.

Koaderno partikular eta intimo baten aurrean gaude, begirada iraganera luzatzen duen helduarena. Porrotak, zalantzak, minak bideratzeko, erromantizismorik gabe, gordintasunez agerian jartzeko, poesiaren arma hartu du Sotok. Gatibua, gezurretan oinarrituriko atxiloketak, epaiketak, gaztaroko memoria emozionalarekin bateratura datozkio, Soto zuzenik beldurraren eta biolentziaren lekukoa izan baitzen. Bozgorailu batekin bezala idazten balego bezala, poema hauek belaunaldi baten katarsirako balio dute, protesta kolektibo baten pankarta dira berarentzat. Mikel Sotok 90eko kale borroka hartu du gaitzat eta saiatu da behintzat bere historia biografikoa ondo kontatzen, zituen ilusio eta esperantzekin, etsipenak, gogoetak, sufrimenduak, gurera hurreratzen.

Azken kritikak

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Asier Urkiza

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Bisita
Mikel Pagadi

Jon Jimenez

Hamlet
William Shakespeare

Aritz Galarraga

Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon

Hasier Rekondo

Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria

Jon Martin-Etxebeste

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Mikel Asurmendi

Hetero
Uxue Alberdi

Irati Majuelo

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Amaia Alvarez Uria

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Patxi Larrion

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Jon Jimenez

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Nagore Fernandez

Zoo
Goiatz Labandibar

Asier Urkiza

Hetero
Uxue Alberdi

Joxe Aldasoro

Artxiboa

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

Hedabideak