kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Haize-lekuak / Amaia Telleria / Alberdania, 2020

Historiatik literaturara Nagore Fernandez / Berria, 2020-10-18

Saritutako hainbat ipuin idatzi dituen arren, Haize-lekuak dugu Amaia Telleria Idiazabalgo idazlearen lehen eleberria. 1939an girotutako obra horrek Idiazabalgo nerabe baten istorioa kontatzen du. Mikela protagonista 13 urterekin Altsasura neskame joan, eta, bizipen gazi-gozoen artean, gerrak eragindako oinaze eta orbainak ezagutzen ditu bertan.

Euskal literaturaz dihardutenen artean, bada euskal literaturak euskal gatazkaz apenas hitz egin duela sinesten duenik. Ordea, esan genezake Telleriaren nobelak kontrakoa erakusten duela, azkenaldiko euskal sistema literarioko hainbat obrak bezala. Euskal gatazka, eta zehazki Gerra Zibila (1936-1939), haizea bezala, nobelaren zirrikitu guztietatik sartu, eta obrak eraikitzen duen munduaren agertoki bihurtzen da. Irakurleak etengabe aurkituko ditu euskal memoria kolektiboan iltzatuta geratu diren errepresentazio sinbolikoak: “Espainiako bandera”, hizkuntzaraino heldu zen errepresio eta zentsura, “no hablaré más en vascuence“, bai eta garai hori gogorarazten diguten memoria guneak: egunero presoz beterik pasatzen den trena, kasu batera. Presoen aurpegi abailduak. Senideak kartzeletan dituztenen zoramena eta sufrimenduak. Biktimen ikuspegia. Hori da Telleriaren obrak erakutsi nahi duen aurpegia, “ahanztera kondenatuak” diren kontakizunei, mikrohistoriei, izateko espazio bat emanez.

Alabaina, irakurketa bakar batek ez ei du obra guztiz agortzen; kontrara, irakurketa berri bakoitzak aurretik ikusi gabeko interpretazio eta istorioak azaleratzen ditu. Irakurleak Telleriaren lanean istorio ugari aurkituko ditu, Gerra Zibila ardatz badu ere, aukera bikaina eskaintzen baitu XX. mendeko genero-politikaren nondik norakoak ezagutzeko. Izan ere, espazioa dikotomikoki kudeatuta agertzen zaigu, gizonezkoak espazio publikoan karakterizatuz; emakumeak, espazio pribatuan. Kartzelak ere, historikoki maskulinizaturiko espazioak diren heinean, gizonezkoz beterik agertzen zaizkigu. Diskurtso hegemonikoak ezarritakoaren arabera, indarra eta oldarkortasuna dira pertsonaia maskulinoen bertute nagusiak; edertasuna eta fintasuna pertsonaia femeninoenak. Eskema heteronormatibo horren aurrean, gaude Mikelak bere feminitatea aldarrikatzen duela, ama-alaba konstelazioan babesturik, gorputzetik hitz egiten baitu maiz, “haren gorputzak garrasika eskatzen baitzuen laguntza”, eta hilerokoa bihurtzen da eraldaketa korporalaren muga, emakume bat dela erakusten dion marka.

Aniztasuna da nobela honek duen alderdirik azpimarragarriena, ez horrenbeste pertsonaien karakterizazio edo baliabide narratologikoei begira, ezpada nobela bakar batean hainbat errealitate irudikatzeko duen gaitasunari erreparatuta. Izan ere, maiz sentitu dugu argumentu dinamikoago baten falta. Hala ere, idazleak darabilen hizkera biziak argumentuaren patxada orekatzen du, ahozkotik oso gertu dagoen tonua izaki.

Guztiarekin ere, esan daiteke kontatu ez zaigun Historia horren puskak eskaintzen dizkigula obrak, historiarekin literatura eginez, eta literaturarekin historia. Idazlearen hitzetan, isildutakoen gordailu bat dugu obra, gure arbasoen liburutegi bat.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak