kritiken hemeroteka

8.121 kritika

Azken kritikak

« | »

Bilduma bat / Sandro Penna (Iñigo Astiz) / Farmazia Beltza, 2019

Mila urte, momentu bat Igor Estankona / Deia, 2020-03-14

Iñigo Astizek aukeratu ditu poemak eta Damaris Panek jarri dizkio marrazki aski iradokitzaileak. Objektu moduan, pieza moduan funtzionatzen duen argitalpena da, baina dena mami: Sandro Pennaren poesia hain da joria, hain da distiratsu, labur eta biribila. “Gaztaroa akaso ez da senak maite/ eta ez damutze etengabe bat baizik”. Poemak jatorrizko bertsioan datoz liburuaren azken orrietan.

Alexander Gurrutxagak hitzaurrean dioen legez, Sandro Pennak (Perugia, 1906 – Erroma, 1977) idazten du “airean harrapatuz unearen sakratutasuna, egoera arrunt bat sublimatu eta mitoaren dimentsio atenporala emanez. Une horretan nabarmentzen dena begirada da: estatikotasun erabatekoan, kasik esan ahal izango litzateke poetak bere baitatik irteten duela”. Poeta testigua eta hitza da era berean, unibertsaltasuna eta betierekotasuna kausitzen duena eszena iragankorretan. Eta eszena horiek botere itzela dute, pena edo desira edo agurra euren baitan kondentsatzeko gaitasuna dute: “Erraustutako lurretan datza ene/ giza gorputz biluzaren ametsa./ Amilduta. Eta jarraitzen du zutik/ nire sexuak bere giza/ odol irrika beltzaz”.

Iñigo Astizek esana da “dirdiza moduko bat” agertu zitzaiola italiar poesiari eskainitako antologia bat irakurtzen zebilela. Eta egia da antologo eta itzultzaileak dioena, bizkar hezurra harrapatzen dizun idazkera dauka.

Italiako poesian nagusi zen hermetismoa apurtzera zetorren idazkera da hau, ez ordea tradizio onena apurtzera. Tradiziotik edan egin zuen Sandro Pennak, berea idazteko. Epigrametan dago bere lanaren sustrai sakona, eta laster sumatzen da lerrook bizi dituela Dantek, Leopardik, eta are, galdutako Grezia Handira etorriz, Kavafis ozpinduxe batek ere: “Mortu da erreka. Eta badakizu orain/ aski direla atzoko eguzki balentriak./ Besape heze harroetan muxukatzen dizkizut/ garraztuz doan uda baten fragantziak”.

Poetak badaki bere azala laztantzen duen eguzki bera dela aurrekoena laztandu zuena. Badaki, halaber, sortuko direla besteak, eta heriotza bera ere prozesuaren parte dela. Kate baten begia da Sandro Penna, lausotuz eta lausotuz doana etengabe, bere poemak argaltzen eta argaltzen diren heinean. Poema minimalistenek ere diotena baino gehiago esaten dute ostera, harago doaz, milaka gradutan galdatutako lirismo batekoak dira: “Hil egingo zara, mutiko, eta ni ere bai./ Baina zu baino mutil ederragoek ere/ egingo dute lo itsasertzean eguzkitara.// Eta oraindik ez gara izango gu geu baizik”. Batzuetan badirudi poema biluz-biluza idazlea dela biluzik, lerro bakana idazlea dela bere bakardadean.

Bilduma hau eskuetan hartzea da fintasunaren inguruko tesi bat hartzea. Harribitxi batek gorde dezakeen moduan munduaren argitasun guztia, poema hauek ere gauza gutxi direla eman dezake hasiera batean baina gero irakurlearen ariman oihartzun egiten dute eta hazi egiten dira, perfumea hedatzen dute. Batzuek malenkonia erotiko bat daukate, bestetzuek ume baten begirada xaloa. Pennak poemari kendu-kendu egiten dio sobran daukana, hostorea bezain finak geratzen zaizkio azken geruzak, non egia gordetzen den: “Munduko gauza oro maite, eta ez nuen/ eguzki pean nire kaiertxo zuria baizik”.

Azken kritikak

Alaska
Castillo Suarez

Irati Majuelo

Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña

Jon Martin-Etxebeste

Axularren gerizapean
Kepa Altonaga

Asier Urkiza

Emakume bat
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Atsoa
Victor Catala

Joxe Aldasoro

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi

Irati Majuelo

Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Jon Martin-Etxebeste

Alaska
Castillo Suarez

Maddi Galdos Areta

Puskak
Irene Pujadas

Asier Urkiza

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Nagore Fernandez

Beirazko kanpaia
Sylvia Plath

Hasier Rekondo

Artxiboa

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

2022(e)ko apirila

2022(e)ko martxoa

Hedabideak