kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Analfabetoa / Iñigo Astiz / Susa, 2019

Inongo testigurik gabe Alex Uriarte / Gara, 2019-10-19

Udako sargoriak urriko hego-haizeari lekua egiten dion heinean, ahantzi zaharrak zantzu berritan idazten diren legez, bueltan da berriz ere Iñigo Astiz (Iruñea, 1985), denbora batez harat-honat ibili ostean. Egunkari-orriak edo Gaztela-Mantxako haize-errota erraldoiak (“Kixotenean”, Elkar, 2016) baino ez dizkiogu barrundatu, “Baita hondakinak ere” (Susa, 2012) laga zigunetik. Baina udazkena berrikasten, birbizitzen edo berrirakurtzen hasteko tenorea baldin bada, hutsetik ekin beharra dago, inoiz deus idatzi nahiz irakurri ez duenaren gisan, eta modu horretantxe dakarkigu “Analfabetoa” (Susa, 2019).

Dena dela, azken ekarpen hau ez da itsasoko irla isolatua: “Baita hondakinak ere” kuttun haren jarraipen naturalaren ildoan dagoelakoan naiz. Oro har, Iñigo Astiz barnebiltzen duten xehetasun guztiak doi-doi erakusten dituen lana da: batetik, bada poeta bat, tematikarekin zein testu arteko loturekin temati ageri zaiguna; bestetik, bada kazetari bat, istorioak ezker-eskuin kontatzeko gai dena; horiez gain, bada irudiekin jostalari dirauen eta eszenaren erdigunetik kenarazten gaituen prosalari bat. Iraupen-lasterkaria da Astiz, arnasa luzekoa eta arrasto nabaria uzten duena. Bere poemen tempoa luze samarra da eta badute prosatik, poesiatik beste; berbarako, azken olerkiak 17 orrialde eta 600 bertso-lerro ditu, giza existentziari eta ezintasunari eskainiak.

Subjektu poetikoa argi-fokuetatik urruntzea du xede egileak. Bizia bera da erdigunea eta txikitasunetatik abiatzen da gizateria, kolektibotasuna nahiz denboraren joan-etorria azaltzeko. Bizi osoa idazten daraman autorearen zama du Astizen estiloak, baina, era berean, egungo iturri, influentzia zein ertz orotatik edaten duena.

Ez da kasualitatea, kasurako, Gabriel Aresti, autore amerikarrak, Beñat Sarasola, Stalin, Man Ray, Decathlon, Ikea, Coca-Cola (eta beronen E150d koloratzailea eta E338 azidotzailea), Sylvia Plath, Wiliam Carlos Williams, Izet Sarajlic, Credit Suisse, Mercedes, Volvo eta Filippo Tommaso Marinetti olerki berberean aipatzea. Izan ere, sarritan, norbanakoaren txikitasuna azpimarratzeko munduari leihoak irekitzea baino ez dago-eta.

Idazkera-moldeari dagokionez, prosaikotasunerako joera ageria dakusat, hizkuntza ekonomizatzeko nahiarekin batera: testuari ezer emango ez dionak ez du lekurik lanean eta arranditsu izateak ez du balio. Prosak eskatzen duen erritmoa dagokie testuei, olerkiak izanagatik. Egitura aldetik, aho biko ezpataren pareko produktua daukagu esku artean: obrara emeki sartzen gaituzten bi olerki ditugu hastapenean; ostean, lanaren mamia osatu beharko lukeen atala dator eta, amaitzeko, lanaren amaiera. Baina, Astizek lanaren epizentroa atzeratzeko nolabaiteko hautua darabil eta, horrenbestez, amaierako olerki potolo horrek mamiaren pisu osoa (edo pisurik handiena, behintzat) dauka bere gain eta, zelan edo halan, lanaren ordura arteko tonua beste dimentsio zorrotzago batera darama. Tonu horren baitan, halaber, kutsu poetikoa albo batera utzi eta ohiko poesia-estiloari ihes egiten dio egileak, biziaren aurreko ikusmoldeak zidorrik agerikoenetan zein zuzenenetan barrena azaleratzeko.

Mapa zaharkitu baina argia dugu Astizen poema-sorta hau: zaharkitua, giza existentziaren erradiografia baten parekoa delako, historiaurretik etorkizunera artean; argia, ideiak nahiz kontzeptuak prosaismo bikain, iraingarri eta distiratsuz azaltzen direlako, ilargia eskuarekin estaliz, inongo testigurik gabe.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak