kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Ekaitza urrun / Joanes Urkixo / Erein, 2018

Austriatik etorritako espioia Estibalitz Ezkerra / Gara, 2018-12-15

Duela ia hamar urte, XIX. mende hasieran Bilbon kokatu zen Wilhem Wakonigg enpresari eta Austriako kontsularen historia bitxiari tiraka, Gerra Zibilak Euskal Herrian izandako garapenaren inguruko gertaera ez hain ezagunak azalarazi zituen Ingo Niebel historialari eta kazetari alemaniarrak idatzitako “Al infierno o a la gloria. Vida y muerte del ex cónsul y espía Wilhem Wakonigg en Bilbao (1900-1936)” (Alberdania, 2009) liburuak, besteak beste, espioitzak jokaturiko rola. Azken horri lotuta egon zen Wakonigg, Bilboren erorialdia eragiteko asmoz naziekin eta altxatuekin estu kolaboratuz, eta espioitza jarduera horiengatik, hain zuzen, euskal poliziak atxilotu eta herri epaitegi batek heriotzara zigortu zuen 1936ko azaroaren 17an, eta bi egun geroago fusilatu. Wakoniggek Gerra Zibilean izandako parte-hartzeari heltzen dio Joanes Urkixoren “Ekaitza urrun” nobela berriak, gertaera historikoak fikziozkoekin uztartuta.

Nobelak jorratzen duen denbora epean, hots, 1936ko irailetik Wakonigg atxilotu eta fusilatu egiten duten arte, elkarrekin lotuta dauden hainbat hari narratibo azaltzen zaizkigu. Haietan lehenak, Wakoniggen ibileretan oinarritua, intriga istorioen elementuak azaltzen ditu. Austriako enpresariaren urratsak jarraitzen dituzten pasarteetan —Bilbotik hainbat eskuindar, falangista eta monarkikori erbestera joateko aukera erraztetik nazien bitartekaritzarekin espioi sarea antolatzera igarotzen da— nabarmendu egiten da pertsonaiaren psikologia eta barne motibazioak adierazteko idazleak egiten duen ahalegina. Interes propioak, batik bat diruari lotuta daudenean, lehenesten dituen pertsona bezala azaltzen zaigu Wakonigg. Gerra albait arinen bukatzea espero du ekonomia ohiko erritmora itzul dadin, ekonomia kaltetu batek ez baitu inongo inbertitzailerik erakarriko.

Gabino izeneko gazte galdakoztarra dugu bigarren hari narratiboaren protagonista. Aitak frontera joateko baimena eman ez eta Eusko Jaurlaritzaren babesean Luis Ortuzarrek, Bizkaiko barne segurtasunaren arduradun eta Wakoniggen suhiak hain zuzen, antolatu eta zuzenduriko euskal polizia-indarrari (gaurko Ertzaintzaren aurrekaria) lotuko zaio, eta Getxoko Nazioarteko Eremuan Wakoniggen espioi sarearen jarduerak monitorizatzea egokituko zaio. Jarduera horretan dabilela, Rosarekin, hau da, Wakoniggen kide den Federico Martinez Arias Paraguaiko kontsularentzat lan egiten duen neskamearekin, maiteminduko da polizia gaztea. Gabinoren gehiegizko ontasuna eta heldutasun emozional falta azalarazteaz aparte, maitasun istorio honek ez dio tramarik beste ekarpen handirik gaineratzen.

Askozaz interesgarriagoa da Gabinoren beraren eta frontean sozialistekin eta komunistekin borrokan ari den Luzianoren arteko harremana, baina gainerako gertaeren aurrean bigarren maila batean geratzen da hari hau, ia anekdotiko bihurtzeraino. Ezkontzatik kanpo jaio eta aita kanpotarra izateagatik Gabinoren anai-arrebetan zaharrenak jasaten duen bazterkeriak gerra garaiko euskal gizartearen aurreiritzi eta barne banaketarekin aurrez aurre jartzen du irakurlea. Sozialismoaren gainean Luzianok irakatsitakoak zer pentsatu emango dio Gabinori zuzena zer den (edo zer izan beharko litzakeen) erabakitzeari begira, baina etxean jasotako euskalduntasun on eta bakarraren gaineko doktrina indartsuagoa izanik ez dio berritasunari tokirik egiten uzten.

Memoria historikoari begira dezente gogoratzeko eta azaltzeko dagoela erakusten du “Ekaitza urrun” lanak; horixe du lorpen nagusi nobelak. Planteamenduari begira, ordea, hari narratibo guztiek pisu eta eraginkortasun bera azaltzen ez dutela-eta historiak fikzioari irabazten dio partida.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak