kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Pelegrinak / J.E. Urrutia Capeau / Pamiela, 2018

Periferian, bertan gozo Hasier Rekondo / Deia, 2018-06-17

“Ozono-geruzari egin diogun zuloak literaturari ere eragin dio: liburu gehientsuenek ez daukate batere zaporerik”. Horrela laburbiltzen du Karlos Linazasorok, beti bezain ironiko eta sakon, egungo literaturaren ajea. Gurean, estandarizazio politikoki zuzenean, merkatuak inposatu edukien errepikapenean, zein hizkuntzaren “ulergarritasunean” edo estiloaren trinkotasunean aurki litezke gatzik gabeko zaporeok. Nagusitu diren ildo jakin horietatik kanpo, J.E. Urrutia Capeauren (Iurreta, 1954) literaturak dastamen berezia eskaintzen du, irakurle kopurua murritza izan litekeela jakin dakien arren. Xede horrekin, periferia “arriskutsu” batean kokatzen da. Arriskutsua, ez mami edota moldeari dagokionez, aipatu estandarizazioaren at lekutzen delako baino, haren lexikoa erabat arrotz gerta baitakioke egungo irakurle estandarrari, eta, halaber, jorratutako gaiak erabat anakronikoak iruditu.

Alta bada, esan liteke Capeau bertan gozo bizi dela bai tematikoki zein estetikoki proposatzen digun eredu arkaiko bezain erakargarri batean, euskal testu barrokoak inspirazio iturri hartuta. Esaterako, Pelegrinak (Pamiela, 2018) honetan lehen begiratuan irudi luke, besteak beste, Mircea Eliade errumaniarrak idatzitakoaren aztarnen atzetik dabilela erlijioen gaineko agertu jakituriaren eskutik. Erlijioak eraiki sineskeriak abiapuntutzat hartuta, Capeauk kasik estilo-ariketa arkeologiko bat eraiki du.

Apustu erabat pertsonal horretan 20 narrazio paratu ditu Iurretako idazleak. Batzuk beste batzuk baino sinesgarriagoak egin zaizkit, horretan baitatza apustu honen arrakasta edo porrota: irakurle “berezi” horri ere sinesgarri egin behar zaio nolabait, estiloaz erakartzeaz bat. Narrazioon artean, kristautasunak Amerikan inposatu indarkeria eta sineskeria basatiak egin zaizkit interesgarrienak. Kuba irlako historia aurreko beste liburu batzuetan jorratua zuen Capeauk, Jururu (Pamiela, 2015) nobelan esaterako. Oraingo honetan, Remedios-eko deabruak tituludun narrazioan ekin dio kolonia esklabotzaren garaiko sineskeria sinesgaitzak bere estilo bihurgunetsuan narratzeari. Estilo barrokoa erabili izanagatik Capeauk badu, halaber, iradokizunetarako maisutasun berezi bat. Aita Egañak “Aita Egaña deabruek ezin engaina”, euskaldunek triskantza hartan izan zuten protagonismoaren lekukoa hartuko du. Prieta Leonardak laburbilduko du Capeuak liburu guztian zehar barreiatuko duen ideia nagusia: “— Zer Satan eta zer Belcebu! Ez haiz konturatzen erotuta nagoela?”. Istorio guztiek antzeko egitura agertzen dute, erlijio bakoitzaren gaineko (non boterea eskuratu dutenen artean munduan izaniko erlijio gutxi falta baitira) deskribapenak eman xedez, historiako, mitologiako edo asmatutako pertsonaiek Azken Errealitatearekin egin nahi dute topo sutsuki, bai sineskeria bai fedearen bidez. Alta bada, guztiek pairatuko dute “benetako errealitatearen” azken eztanda, narratzaileak matriuska baten barruan gordea. Ozono-geruzaren zulotik ihes egiteko literatura, edo bertan itotzeko aukera.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak