« Askatasunaz | Nobelari buruz »
Denboraren izerdia / Xabier Montoia / Elkar, 2003
Iraganaren arrastoan oraina auzian Patxi Sarriegi / Deia, 2003-03-11
Xabier Montoia gasteiztarraren azken nobela barrua mugiarazten duenetakoa da. Halaxe gertatu zait niri. Protagonistaren historia azken hogeita bost urteetako gure historiaren errepasoa da; mamukeria asko beharbada. Gogoeta asko eta interesgarriak dituen historia da, Madrilen eta Gasteizen bizi izandako istorioz josia, zine produktore arrakastatsu bati gertatu eta bururatzen zaizkionak. Eta gustura irakurtzen dira, idazkera ulergarria eta errazekoak dira denak.
Zinema, emakumeak… eta politika: horiexek liburuaren klabeak, Jon Ezenarro protagonistaren mintzagai nagusiak. Bere inguruan dago eraikia nobela osoa; lehen etakide izandakoa demokrata sutsua da orain; eta azkenean biktima izatera igaroko da. Lubaki batetik bestera jauzi eginez nekea eta mina sentituko ditu, ez damurik ordea.
Baina hausnarrean, koherentzia ez da beti erabatekoa izaten, eta halaxe ere gertatzen zaio protagonistari. Inor libratzen al da horrelakoetan? Garai bateko ideia eta inoiz egin eta esandako okerretaz desenkusatu beharrik ez du izaten protagonistak; batzuetan besterik ez, gerora jabetu denez. Gaztetako grinak denboraren joanak lausotzen baititu, ezinbestean.
Fikzio errealista darabil narratzaileak, orojakile denak. Balorazioak eta era guztietako juzkuak botatzen ditu: iraganaz, aspaldi gertatutakoaz…, baina denborak ematen duen perspektibak lagunduta betiere. Eta horixe nobelaren plazerra eta narratzailearen lorpena, sinplekeriatik ihesi dabilen pentsamendu oldea osatu eta denboraren izerdiaz ederki gauzatzen duena. Ez beti erraza, ez noski kontraesanik gabea.
Oraingoan ere literatura aspektu ludikotik aterarazten digu Xabier Montoiak, hitzekin jolas egitea nahikoa ez delako. Huskeria litzateke jolas hutsa, denborapasa. Aldiz, “Denboraren Izerdia”k bai lortzen ditu bestelako gogoetak irakurlearengan, ez beti gustu berekoak noski, baina bai hark eragindakoak. Eta hor maisu bilakatzen da Montoia. Literaturak gaur egungo gaiez, gai korapilatsuez, gogoetarako ere balio baitezake, balio baitu. Inork ba al zuen, bada, horretaz zalantzarik?
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez