« Isileko entziklopedia emozionala | Izakari politikoak gara, eta horregatik morbosoak »

Gu orduko hauek / Garazi Arrula Ruiz / Txalaparta, 2017

Bekaizkeriaren erakarmenaz Aiora Sampedro / Berria, 2017-12-03

Gu orduko hauek deitzen da Garazi Arrularen lehen liburua, eta Txalaparta argitaletxeak argitaratu du, euskal literaturari eskaintzen dion Amaiur bildumaren barruan. Zortzi ipuinez osatutako bilduma da, eta sortako azken ipuinetik hartu du izena bilduma osoak. Bilduma diot, ipuin batetik besterako gaiak aldatu egiten direlako; izan daiteke transmisioaren zama; izan daiteke harreman hautsi baten spin off arazotsua; edo arrotzarekiko mesfidantza.

Izenburuaz aritu naiz hausnarketan irakurketa hasi aurretik; bildumako azken ipuina izanik, zerk bil zitzakeen kontakizun guztiak izenburu horren azpian asmatu nahirik. Izenburuak joandako denbora batekiko eta beste(ar)enganako harremanak iradokitzen ditu, eta bada ipuin guztietan halako ingurune bat adierazten duen joera.

HBO kateko Girls telesailean, Hannah idazle protagonistak bere belaunaldia ordezkatuko duten ahotsetako bat izan daitekeela aitortzen die gurasoei. Eta liburu hau irakurri bitartean, ezin izan dut saihestu Lena Dunhamen telesailarekin gogoratzea: bildumako ipuinetan ere ahots narratibo bat islatzen delako irudipena izan dut. Ipuin desberdinetako narratzaileek usu aipatzen dute “Euskal Herriaren kontuak” kontatzen direla bertan, eta, bereziki, Nafarroan kokatutakoak agertuko dira. Esango nuke lurraldeko aniztasunari loturik ageri dela gehienbat emakumeengan fokalizatzen den ahots hori: espazio urbanoak nahiz landakoak; euskal politikaren inguruko diskurtso desberdinak; pertsonaien kasuan, hainbat adin eta klasetako emakumeak, eta abar.

Ezin esan nezake ipuin guztiak berdin gozatu ditudanik. Irakurleari aniztasun horren inguruko azalpenak ematean, behin baino gehiagotan, narratzaileak adierazi nahi duena erraz asmatzen dela iruditu zait, eta azalpenak errepikakor gertatzen direla.

“Horretan dago gakoa; zer esaten den baino gehiago, zer isiltzen den”, dio liburuko pertsonaietako batek, eta gehien gozatu ditudan kontakizunetako batean ageri da: bai narratzailearen ahotsa oso neurtua izan delako, bai han-hemenka agertzen diren pertsonaien pentsakizunek ironiaren zorroztasunez baliatzen dutelako. Era berean, kontakizunaren amaierako errealitatearen eta fikzioaren arteko nahasketak ere espero daitekeenaren eskemak apurtzen ditu; nabarmenduko nuke desira sekretuen inguruan eraikitako tramak suspensea mantentzeko ongi funtzionatzen duela.

Asko gozatu dudan beste ipuin bat Rubik kuboaren inguruan harilkatzen den Lagunero izan da. Kontakizun minimalistaren bidez trauma bat irudikatzen asmatzen duela iruditu zait: narrazioaren sinpletasunak irakurlea harrapatzen du, pertsonaien psikologiaren konplexutasunarekin kontrastatzen baitu; denbora baterako asaldaturik utzi nau psikologia horren baitan ageri den gaiztakeriak, eta eskertzen da.

Esango nuke igartzen zaien bekaizkeria dela ipuin deseroso horietako pertsonaiak batzen dituena, horregatik katigatzen dutela irakurlea. Onartu behar da, irakurle moduan, lasaitu egiten gaituela jakiteak hor zehar badirela guk besteko makurkeria pilatzen duten pertsonak.