kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Murmurioak / Menna Elfyn (Eli Tolaretxipi / Arantza Fernandez) / Maiatz, 2016

Galestik, lirika xuxurlatuz Alex Gurrutxaga / Berria, 2017-04-30

Menna Elfyn Galesko poeta garaikide ezagunena da. Obra poetiko oparoa dauka, eta hizkuntza askotara itzuli dute. Azken urteotan, galesez eta ingelesez, ele bitan argitaratu izan ditu lanak, eta han eta hemen egin ditu irakurraldiak. Tartean, 2012an, Donostian izan zen, Literaktumen.

Orain haren Murmurioa (2012) irakur dezakegu euskaraz. Eli Tolaretxipik eta Arantza Fernandezek egin dute itzulpena, eta Baionako Maiatz etxeak eman du argitara. Argitalpena elebiduna da, galesez eta euskaraz dago. Ez da Maiatzek halako zerbait egiten duen lehen aldia; halatsu argitaratu zuten, adibidez, lau hizkuntzatan, Bernard Manciet Bretainiako idazlearen Gernikarena.

Galesezko literaturaren historia Europako hizkuntza gutxitu askoren tankerakoa da. Erromantizismoaren ondoren, eta bereziki XIX. mende amaierako nazionalismoaren indartzearekin, galesezko literatura ere indartu egin zen (Saunders Lewis eta abar), eta, ordutik, apurka modernizatu da. Menna Elfyn, esan bezala, galesezko idazle garaikide ezagunenetakoa da.

Murmurioa hainbat partetan bereizia dago. Lehen atala borobila da: Ghazal: galera poemak zabaltzen du, eta Raymond Garlicki eskainitako laudatio-poema ederrak ixten. Atal horretan eguneroko egoerak eta bizipenak dira nagusi, baina beti dago, hondoko errealitate bezala, poetaren herria; hala ikusten da, esaterako, Gleision ikaztegiko tragediaren harira idatzitako Hesia poeman.

Bigarren partea Catrin Glyndwrri eskainia da: ingelesek hil arte kartzelan edukitako printzesaren azken egunen sufrimendua kantatzen du Elfynek, indar biziz, testigantza tonu mingarrian, hamalau poematan. Ondoren, poema solteak daude berriz. Solteak, baina tonu bertsukoak: naturaren momentu iradokitzaileak dira, irudi sotiletan emanak, surrealismo printza batekin. Sail horretako azken poema Waldo Williamsi eskainia da, eta XX. mendeko poeta galestar horrenak dira, hain zuzen, laugarren partean Elfynek itzulita ematen dituen hiru poemak. Azkenik, liburua Ai, aita luzeak ixten du: oroitzapen poema zoragarria da, iruditerian ederra eta tonuz delikatua.

Lirismo apala da Elfynena, inoiz ez arranditsua, sentsibilitatez margotua. Beste ezaugarrien artean, nabarmentzekoa da irudiaren lanketa fina. Adibide gisa, liburua zabaltzen duen Galera poemaren hasiera da honako hau: “Lagun hori, lore gisan, adeitsu izan zaitez marmolez/ zizelkatu eta malkoz estalitako harlauza honen aldarean”.

Formalki, askotarikoa da Elfynen poesia: poema labur zein luzeak sortzen ditu, hermetikoak zein irekiak, zangotrabaka doazenak, lerro laburrekoak… Estatikoa eta ebokatzailea da batzuetan, beste batzuetan narratiboagoa —hor dago, adibidez, Epynteko atea—, eta bada poema dialogikorik ere —Bisitaria, esaterako—. Oroz gain, ordea, hitzaren indarra azaleratzen da haren poesian: hitz zehatzekin giro eta sentimendu sakonak iradokitzen ditu.

“Barnean jendetza” duten izakiak gara, xuxurlaka lurrazalean, eta “ahoskatzen dugun/ murmurioa/ lengoaia arrotza zaie/ besteei”. Beharbada, are gehiago hizkuntza gutxituez ari bagara. Baina, Elfynek dio: “Obligazio bat da niretzat galesez idaztea”. Guk aukera borobila daukagu orain euskaraz irakurtzeko.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak