kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Farorantz / Virginia Woolf (Anton Garikano) / Elkar, 2015

Modernismoaren faroa Alex Gurrutxaga / Berria, 2016-05-08

Virginia Woolfen Farorantz eleberria 1997an argitaratu zuten euskaraz lehen aldiz. Orain Anton Garikanoren itzulpen berritua kaleratu dute Elkarren Urrezko Bibliotekan. Bere garaiko eleberrigile aipagarrienetakoa da Woolf, eta emakume gisa bide-urratzaile garrantzitsua. Modernismoaren urrezko hamarkadan, 1927an, argitaratu zuen Farorantz. Funtsean, familia batek Eskoziako uharte batera egindako bisitak dira eleberriaren aitzakia; baina, egiazki, familia eta lagunarte horren bizimodua kontatzen zaigu.

Gizakumea ez dabil zoriontasunaren bila, esan zuen Nietzschek, baizik ingelesak. Bilaketa etsian dabiltza Woolfen pertsonaiak: “Zorionak ez zuen irauten”, pentsatzen du Ramsay andreak; “Beste inork baino gehiago merezi omen zuen hark zoriona”, irakurriko dugu erditzean hildako Prue Ramsayri buruz. Bizitzaren gogortasuna eta pertsonaren bakardade esentziala agertzen dute pertsonaiek, baita harremanetan sartzeko zailtasuna ere. Pertsonaien portaeran eta pentsamenduan ikusten dugu hori, baina baita inguruaren aldaketetan ere, hainbat elementu sinbolikok islatzen baitu pertsonaien izatea: urte-sasoi aldaketek, etxearenak, Lilyren margolanarenak, eta abarrek.

Formalki oso landua da. Batetik, denboraren trataera berritzailea dago. Tenpoa oso mantsoa da, baina baita aldakorra ere: lehen atal luzeak egun bakarra irauten du, bigarrenak —laburrenak— hamar urte, eta azkenak berriz egun bat; eta denboran aurrera eta atzera ibiliko gara etengabe, unearen eta oroitzapenen artean zabuka.

Bestetik, pertsonaien barne-munduaren garrantzia dago. Errealitate hautsia islatzeko krisi betean, Dostoievskiren errealismo psikologikoa mugara eraman zuten Joycek eta Woolfek —abangoardien loraldian gaude—, eta hemen garrantzitsuagoa da pertsonaien barrua gertaeren haria baino. Pertsonaia fokalizatua etengabe aldatzen da, eta, narratzailea guztien barruan sartzen denez, ikuspegiak pilatuz doaz; irakurlea pertsonaia batetik bestera dabil, portaera eta harreman zertzeladaz beteen zurrunbiloan. Eta nobelak ez du asko falta zurrunbilo esperimental horrek hondora dezan, baina puntaren puntan eusten dio.

Pertsonaien barne-mundua kontaeran ere islatzen da: pentsamendu ordenatuaren eta trumilka sortzen den barne-bakarrizketaren arteko diskurtsoa, zehar estilo librea —agian historian parerik ez daukana—, parentesiak, esaldi luzeak, eta abar. Estiloa, oro har, poetikotasun apartekoa da: ezer gertatzen ez denean ere, adibidez gau geldian, Woolfen begia adi dago inguruaren deskribapen inpresionista zoliak egiteko. Estilo hau erronka latza da itzultzailearentzat, eta, nire ustez, txalotzeko lana da A. Garikanorena.

Hitz batean, Farorantz eleberri ikaragarria da. Bai kalitateagatik bai nobelagintzari ekarri zion modernitateagatik, literaturaren historiako esanguratsuenetako bat da —gehitu horri emakumearen begiradari eman zion indarra—. Akaso gaurko irakurleontzat ez da idazle erraza, mantsoa eta psikologikoa baita, eta idazkera konplikatukoa. Baina tonua harrapatzeko lana hartuz gero, gozamen literarioa ziurra da.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak