susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« Nitasuna | Unearen alkimia »

Bizi ondorengo heriotza: Nevadako kontakizunak / William A. Douglass (Anton Garikano) / Pamiela, 2015

Bill Douglassen autotopografiaz Edorta Jimenez / Deia, 2015-11-14

Hona William A. Douglassen (Reno, Nevada, 1939) Bizi ondorengo heriotza: Nevadako kontakizunak narrazio bildumako lehenengo lerroa: “Bera Nevada zen eta bere istorio guztiak Nevadako kontakizunak ziren”. Donostian, liburuaren aurkezpenean, Miel Elustondok zioen moduan, William Douglassen horrek Robert Laxalt idazlearen Dominiqueko hasiera dakar gogora: “Aita artzaina zen eta mendia zuen bere etxea”.

Horra idazle bi, bigarrena euskaldunen semea eta lehena Euskal Herriari hainbat alderditan lotua. Biak ere euskaldunon imajinarioan urratsez-urrats leku gero eta zabalagoa eginez doan Nevadakoak. Euskarari ekarritako Roberto Laxat-en liburuez gain (arestian aipatua eta Kafea hartzen Iruñean), hortxe ditugu, berbarako, Bernardo Atxagaren Nevadako Egunak edota Asun Garikanoren Far Westeko Euskal Herria, eta nolabaiteko mugarria den Miel Elustondo beraren Western Basque Festival. Eta hona hemen orain Douglassena.

Haatik, William A. Douglassen Bizi ondorengo heriotza: Nevadako kontakizunak hau, euskaldunez egiten dituen aipamenak gora-behera, autotopografiatik eta autobiografiatik eraikitako sormen lana da. Autobiografiatik dituenak agerikoak dira, Douglassi buruzkoak jarraitu dituena laster ohartuko denez. Ugariagoak ditu, ordea, autotopografiatik —aspaldion buruan darabilkidan hitz hori erabiltzea zilegi baldin bazait—, zeren idazleak fikzionatu dituenak bere bizitzatik hartuak izan nahiz izan ez, asmamena egiazko lekuetan —topos— askatuz fikzionatu ditu.

Nevadako ibai luzeak, Ertamerikako oihana, Renoko kasinoak, autobideak, Kaliforniaraino hedatzen den rantxoa, mortu bilakatu diren mehategiak eta mehatzari-herriak… Orrialdez-orrialde idazleak bere mapa pertsonala hedatu du. Guri erakusteko xedez ala terapia helburu, ez dakit. Egin ere istorioez oroitzeko euskarririk sendoena lekuak direlako egin duelakoan nago. Oroimena ahulduz doan heinean, lekuek hartzen dute haren zeregina. “Hemen, hona zer gertatu zen hemen”, diosku, gaztarotik zahartzaroraino egin duen ibilbidea eta ezagutu dituenak, eta batik bat bera izan dena azaldu nahiean. Ezin bestela gogoratu. Nevadakoa da gizona, Nevadakoak dira kontakizunak.

Eta halaxe ageri zaizkigu William A. Douglassen lekuak, hamahiru kontakizunetan. Egilearen poliedrikotasun harrigarriaren lekuko dira. Ez dakit kontakizunak biribilak diren. Ez behinik behin honelakoetan erabili izaten diren arauen arabera aztertuz gero. Narrazioei usaina darie, Nevadakoa. Natura ageri da, Nevadakoa. Jendeak ageri dira, Nevadakoak. Askotarikoak, anitzak, bakoitza bere zoroarekin. Nevadaz ezer orokorrik esan ahal baldin bada, zera delako: han baietz, han bakoitza bere zoroak bizi duela. William Bill Douglass gizon poliedrikoak bere autotopografiatik eraiki duen hamahiru ertzetako poliedroa ekarri digu. Ea ba horretan islatzen diren argi-ilunak bertan egon garenoi bezain iradokitzaile iruditzen zaizkizuen han egon gabeko euskal irakurleoi.