« Etzanarazitako argazkiak | Orube abandonatuak »

Baionak ez daki / Bea Salaberri / Susa, 2015

Hobe Baionak jakinik Mikel Asurmendi / argia.eus, 2015-11-09

Baionak ez daki, Hendaiak ere ez. Donamartirik aldiz, badaki, baita Donoztirik jakin ere, konparazionera. Doneztebek, errate baterako, badakielakoan nago, baina Donostiak, Baionak legez, ez daki. Eta Bilbok, ene irudiz, are gutxiago daki.

Baionak ez daki Bea Salaberriren lehenbiziko literatura lana da. 33 narraziok osatua. 33, numerologiari gagozkiola, zenbaki ahaltsua da. Narrazio nonbrea nola —nonbrea kopurua nola—, idazle hau idealista eta ameslaria da, izpirituz ontsa dohaindua.

Narraziook egunerokoaren miraila dira. Zerendako altxa begirada urrutira, inguratzen gaituena behatu gabe, xilkoaz harago so egiten ikasteke? Zerendako so egin harantzago, honanzkoa sumatu gabe? Zerendako lurraren beste aldeko balizko zerua edo infernua asmatu, lurrean berean bizi ditugun gertakari infernutar edo zerutiarretan gogoa eman gabe?

33 narrazio: Aldaira, hondarrekoa, konparazione. Zerendako izkiriatu etxe aldaira batek iradoki diezazkigunez bertzera, eguneroko bizipenak hain iradokigarriak/esanguratsuak izaki? Zerendako idatzi “ahantzi nahiago ziren gertakariez eta momentuez” bertzera (112. orria), eguneroko momentuetan eta objektuetan erreparatu gabe? Galdeak, berriz ere.

Ikasten egun hastetik hasten baita, argi hastean. Hatsanka hasi du Salaberrik izkiriatzen lehen narrazioa (Negarra begian), hastapenetik hatsanka hasi ere. Alta, “baionesek ez dakite hori, ezta miarriztarrek ere”, eta haatik, bera —bere alter egoa edota narratzailea— ez da batere triste. Bere kontakizunek eleberri batendako gogoa ematen dute, Emazteen zakua narrazioak iradoki legez. Erran nahi baita, emazteen zakuetan mundua biltzen da, gizonon koskoiletan mundua barnebiltzen den legez. Bon, à peu près hori ere. Emaztekien zakuaren baitara so, eta imajinazioz izkiriatuz gero, eleberri bat asma genezake. Salaberriren dohaina, horixe behar, bertzeak bertze.

Bea Salaberrik badaki. Amen armairuak narrazioan legez, Salaberrik badaki amen armairuetan arakatzen, badaki amen eskuetako erreka eta pleguetan iradokitzen, badaki paperean pausatu dituen eleetan goxo eta aldi berean fermu igurikitzen. Badaki Donamartirik oraino haboro ikas dezakeela, eta egonarriz eta pazientziaz lantzen du harengandik bildu —edota ukan— duen partikulartasuna.

Mandarinak, Txipiroiak, Euritakoa, Baratze bat… Zerendako mundua/natura dena baino haboro asmatu, gure baitako heroi txikia are gehiago hanpatzeko ez bada? Futxo! Kestioneak pausatzen bertzerik ez dut ikasi oraino, ono, o no! Zerendako ikasi agronomia, anartean mandarina zuritzen, zuzen eta artez, ikasi gabe. Zerendako horrenbeste negar eta malko, zerendako hainbeste poz, funtsean, gure memorian txipiroiak gailentzen badirade? Zerendako klimatologiaz ikasi eta zientziaz jantzi, euritakoaren magiak eskaini dezakeen maitasun istant deliziosoa usmatu/sumatu gabe? Nolatan joan mundutik baratze bat sekula oinkatu gabe?

Banekien/bagenekin “ardura” ez dela betiere “erantzukizuna”, edo “engainatzea” ez dela baitezpada “engaiatzea” ere, konparazionera. Alta, Baionak ez daki irakurri ondoan, “botiga” ez dela beti “denda” ikasi dugu, “botiga” izan daitekeela “kalapita” ikusi ere. Hots, munduan denboraz “abusatu” beharrean, denboraz “abusatzea” plazera dela ikasi dut nihaurek. Salaberriren narrazioak puska txikiak dira, eta narrazio txikiok puskak dira halaber, bere narrazioak literatura-puskak baitira, izan ere.

Baionak ez daki, Hendaiak ere ez. Donamartirik aldiz, badaki, baita Donoztirik ere. Doneztebek, konparazione, badaki, baina Donostiak, Baionak legez, ez daki. Bilbok are gutxiago daki, hala fede.

Baionak ez daki irakurri ondoan, ez dugu Parisen beharrik, ez Parisek jakiterik ere. Donamartirik badaki eta haren partikulartasunaren beharra daukagu, ukan ere. Erran nahi baita, ez dugu zertan Parisek jakiterik behar, unibertsalak izan ahal izateko. Alta, naski, hobe Baionak jakinik. Baiki, nahiago nuke Baionak baleki.