kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Atalak / Bitaño / Itxaropena, 1967

Atalak Luis Mitxelena / Egan, 1967

Bada gure artean EGAN-en irakurleek ongi ezagutzen duten Proteu-antzeko idazle bat, mila itxura eta mila izenen itzalpean agertzen zaiguna, euskaraz eta erdaraz, prosaz eta hitz neurtuz, poesia nahiz erudizio gaiak darabiltzana. Izen horietako bat Bitaño duzue eta bere azken liburua hona dakartzagun euskarazko Atalak. Erdarazkoa, berriz, zenbaitek dioenez, N. de Cortazar’en Cien autores vascos (Auñamendi, Donostia, 1966) izan omen da. Edergarriak ere berberak egiten ditu.

Honelako egileari dagokionez, ohi ez bezalako Itzaurre irukoitza darama liburuak aurre-aldean: Erkiagaren Zizka-mizka atsegina, Akesoloren Atx-osterik atx-ostera eta San Martinen Ataleri ataltxo bat. Hor dituzue, nahi izanez gero, nik eman ditzakedan baino berri gehiago, bai liburu honezaz, bai egilearen izaeraz, joeraz, izenez eta gainerakoez.

Zer erantsi dezaket, bada, nik? Deus gutxi, inolaz ere. Egilea maite dudala gizon den aldetik eta aspaldidanik miretsi izan dudala: gizon jator bezain miratzaile zehatz, ausartago balitz eta gorago joko balu, hobe guretzat, euskaltzale gartsu bezain gogo-zabal, burutsu bezain bihoztun. Eta ez dut nahi, alferrik delakoan, ez ezin daitekeelakoan, bide honetarik aurrera segitu.

Euskal letretan, apala izanagatik edota apala delako, aski nabarmendu da bere boza azkenaldi honetan. Ikasia izanik, jakitea izkutatu nahi luke eta jakite lanek baino gehiago asetzen dute, noski, azkenik agertzen hasi den sentiera izkutuek. Isuri hori behar zuen aspaldidanik, bihotzaren beteegia lasaitzeko, eta amor emanik besteri ere eskeini dio gorderik zeukan aberastasuna.

Hiru zati ditu liburuak, oker ez banabil, azkeneko oharrak baztertuz gero: Elezar. Kontu barri, Pasaixuak, Badoazanak. Barri emoten. Alkarregaz berbetan. Gizon berbera, idazle berbera, beraz, ageri da hiruotan. Hizkera landuan, eta landugabetasun landuagoan, ari garen horrenbeste euskal idazleren artean, Baroja gisako naturaltasun zailean mintzatzen zaigu Bitaño, herri inguruan ikasi zuen euskara lauean. Bere bidetik doa, gure literaturaren onean, ez inoren gidari izateko asmotan, ez inoren mutil.

Badirudi poesian ontzat hartu dutela Markue inor gutxi ontzat hartzen dutenek ere eta, maixuak mintzatzu direnez gero, ez dut nik zer esanik, poztu egin naizela baizik. Elezaharretan, berriz, nahi gabe Madrilen bizi den Aranburu busturiarra dakarkit gogora. Orain berriro esaten baitzidan: Barandiaranek eta egin duten lana, elezaharrak eta biltzea, ederki dago baina ez zait aski iruditzen. Nik ez dut ezer jasotzen ez biltzen; nik neronek sortzen ditut, antzinakoek egin zuten bezalaxe. Aranburuk, zoritxarrez, ez du ezer argitara, nik dakidanez; bai, ordea, Bitañok. Hizkuntza bezala, elezaharrak sortu zituen irudimena bizirik behar genuke gure artean, ez hilik eta liburu-orri iharretan meztiturik.

Nik ez dut gehiago goraipatuko, beharrik ere ez du eta, elezahar berritzaile, artezale eta euskal idazle umil ahaztuen historiolari hau. Ez du harrera txarrik izan eta ez du izango. Leizarragak itzuli zuen bezala, Dohatsu dirade emeak (otzanak, alegia), zeren hek lurra heretaturen baitute.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak