susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Etxaide’ren Pernando plaentxiatarra | “Kristo’ren Antz-Bidea” »

Pernando Plaentxiatarra / Jon Etxaide / Itxaropena, 1957

Pernando Plaentxiatarra Luis Mitxelena / Egan, 1957

Liburu honetan ageri dira bilduak Plaentxiako Pernandoren xelebrekeriak, hirurogei eta zazpi guztira. Etxaide antolatzailea izan da: biltzailea, berriz, San Martin’dar Yon. Azken hiru ipuiak, gainera, bildu ez ezik, idatzi ere San Martinek egin ditu.

Pernando hau, Etxaidek hitzaurrean dioenez, harako Pernando Amezketar sonatu haren anaia, senidea, gogaidea da. Gaurkoagoa horratik. Baserrikoa izan beharrean herri larri batekoa baita, eta fabrika langilea artzai-nekazaria izan beharrean.

Gogoz, eta batzuetan parre-algaraz, irakurtzen dira ipui guztiak, buru batetik bestera. Zenbaitzu ezagunak dira Plaentxia-Eibarretatik kanpora ere. Baina hori gertatzea noraezekoa zen. Honelako esan eta egin parragarriak, dirudienez, zahar bezain berriak eta berri bezain zaharrak baitira. Agidanean, honelakoak behin eta berriro sortzen ari baita gizajendea, gure aurrekoak lur paradisutik aurrean bidali zituztenez gero. Beste batzuek, ordea, agerian daramate Eibar inguruko marka: euskaraz besterik, eta hango euskaraz hain xuxen, ezin baitaitezke asma.

Korapilo gogorra izan du Etxaidek esku artean. Ipui hauen grazia eta gatza, batetik, hango hizkeran dago gehienetan. Hango hizkera gordez gero, ordea, besteak beste, ez lirateke Gipuzkoako bazter askotan ongi adituko. Etxaidek gipuzkera osatuan ipintzea erabaki du, eta erabaki hori ezin zezaketen guztiek, Pernandoren herritar eta auzokoek batez ere, ontzat har. Agian, nere ustez, elkarrizketetan gehixeago erabili izan balu hango hizkera, asko baretuko ziratekeen errenkurak.

Egileak bere neurriko gaia aukeratu ez duela diotenak ere badira. Hori Etxaideren alde mintzatzea da, nolanahi ere. Euskal irakurleak gehitu eta euskara zabaltzeagatik ekin badio lan apal honi, eta gehiagorako gai dela gauza nabaria da, ez du gutxi egin gure hizkuntzaren alde. Bestetik, gainera, ez da gai ezerezik idazle on batentzako, eta inoiz bezain ongi agertzen ditu Etxaidek bere dohaiak liburu honetan.

Nere ustez, liburuak ez zuen deus askorik galduko ipui bat edo beste kentzearekin (esate baterako, LXIgarrena Begiondokoa), erdaraz ere ezagunegiak direlako. Eta esanak edo eginak kontatu ondoren, ez niokeen nik ia behinere beste oharrik erantsiko. Indarra eta bizitasuna kentzen diote ipuiari maizenik. Irakurleak ere burua nekatu behar izaten du honelakoetan. Ikus bestela gero eta gehiago zabaltzen ari diren hitzik gabeko irudiak.

Saia gaitezen, bada, ongi merezi du eta, Pernando honen izena bestearena adina barrea dadin.