kritiken hemeroteka

8.121 kritika

Azken kritikak

« | »

Su zelaiak / Mikel Peruarena Ansa / Susa, 2014

49.aren kronikak Saioa Ruiz Gonzalez / Argia, 2014-12-28

Su zelaiak izena du Mikel Peruarenaren bigarren eleberriak. Izenburuan ez da misteriorik ez joko literariorik, existitu zen ezin egiazko errealitate bat baino. Su zelai hauek “alemanen eta frantsesen arteko No mand’s land” (85. or.) eremua dira, non ez den “ez oterik, ez iratzerik, ez deus. Lurra, harriak eta lohia baizik ez, guzia kainoi ukaldika itzulipurdikatua eta zulatua, lohi, putzu handiekin arteka” (85. or.).

1914. urtean kokatzen gaitu eleberriak, “sarraskien aroa inauguratu” zen urtean hain zuzen ere. Horrela baieztatzen du lehen partea abiatzen duen Eric Hobsbawnen aipuak. Baiona eta inguruetako 21-48 urte bitarteko gizonek Infanteriako 49. Erreximenduko konpainian aurkezteko agindua jaso dute. “Baiones zintzo orok nahi duen gisaz, Frantziaren alde hiltzeko” (61.or.) ordua heldu zaie eta beraz, denek bat eginik, ez da gehio xuri-gorri bereizketarik. Horien artean topatzen dira narrazioan zehar hurbiletik ezagutuko ditugun zenbait pertsonaia: Etien Bonnat, Manex Donetx, Battitta Garat eta Filipe Luro, poliki-poliki bidean galduko direnak.

49. erreximenduaren ibilerarekin soldaduek bizi duten gerraren krudelkeria, miseria, gosea, hotza, traizioa, gorpu txikituak eta abar gordinki deskribatzen dira, Jacques Tardiren ilustrazioak gogora ekarriz. Verdun, “etenik gabe aitzinatzen eta gibelatzen den su infinitu bat” (167. or.) astebetean 158 lagunen heriotza eragin zuena. Argona, Verdunetik bizirik atera direnentzat gerlaren antzik ez duten jostetak dira bertako suak, Craonneko bataila eta, noizean behin, hatsa berreskuratzeko Bienville izeneko ingurua, su lerrotik urrun dagoena.

Funtsean, gerraren egunekoaren kronika da Peruarenak eskaini duena. Euskal literaturan ohikoa ez den gerra bati heltzea izan daiteke idazlearen ekarpen azpimarragarriena, baina hortaz gaindi ez diot deus berezirik aurkitu. Bestalde, Ipar Euskal Herriko eremuan txertatutako narrazioa izanik ulergarria da nafar-lapurteran idatzi izana, baina sinesgarritasun maila aldetik onuragarria bada ere, ohituta ez dagoenari irakurketa astuna suerta dakioke.

Pasarte interesgarriak ere aurkitzen ditugu, eszena patetiko eta izugarri bortitzak deskribatzen dituztenak. Hala nola, frantses eta aleman bat gorpu xehetu baten aurrean aurkitzen direnean eta, sufritu dituen mutilazioei erreparatuta, zein alderdiri dagokion gorpua lurperatzea erabaki behar dutenean. Azkenik, alemanak paper bat luzatuko dio frantsesari bere helbidearekin, “nehoiz gerla bururatuko balitz, Alemaniarat behar zitzaiola bisitan joan” (89. or.) gaineratuz.

Azken kritikak

Alaska
Castillo Suarez

Irati Majuelo

Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña

Jon Martin-Etxebeste

Axularren gerizapean
Kepa Altonaga

Asier Urkiza

Emakume bat
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Atsoa
Victor Catala

Joxe Aldasoro

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi

Irati Majuelo

Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Jon Martin-Etxebeste

Alaska
Castillo Suarez

Maddi Galdos Areta

Puskak
Irene Pujadas

Asier Urkiza

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Nagore Fernandez

Beirazko kanpaia
Sylvia Plath

Hasier Rekondo

Artxiboa

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

2022(e)ko apirila

2022(e)ko martxoa

Hedabideak