susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Literatura lanbide | Idazle ahaztua »

Joan-jinaren labirintoan / Jose Angel Irigaray / Pamiela, 2002

Inoiz bukatzen ez den bidaia Igor Estankona / Gara, 2002-09-21

Zer dira bost urte poesiarentzat? Epe luzea al da? Zer edo zer esan gura ote du liburu baten beratze-denbora laburragoa edoluzeagoa izateak? Erantzunik gabeko galderak dira seguruenik. Hala ere “Joan-jinaren labirintoan” honek oinarriak sendo eta hegalak prestu dituen txoriaren antza dauka. Ez da erraza esaten hegan egiteko edo lurretik ibiltzeko egina dagoen.

Azaleko irudiak laburtzen du —edo hala iruditu zaigu— liburuaren helburua. Nikolas Lekuonaren “Izengabea” gauza asko adierazteko gai izan daiteke, baina, batez ere, behatzailearen erretratu oso egokia da. Poema liburu hau astiari eskainita dago, gauzak aztertzen eta norberarekin duten lotura bilatzen emandako astiarekin. Gaur egun alferrik galdutako denboratzat daukagun horren balioa aurkitu diot nik liburuari, eta errespetuz irakurri dut. Errespetua ez da, behar bada, poema liburu batera hurbiltzeko modurik onena, baina Jose Angel Irigarairi horixe diot: errespetua. Bilbo Hiria Irratian hitz egiten hasten denean, nik behintzat, bolumena igotzen dut. Gaiaren zurrunbiloan ere bizitzaren hiru-lau zutabe oinarrizkoen erreferentzia bilatzen daki. Edo ez galtzen, hobe esanda. Txikitik handira eta handitik txikira bidaiatzen dakien pertsona izaki, biak baloratzen dituela iruditzen zait. “Joan-jinaren labirintoa”-n, behintzat, argi sumatzen da hori.

Liburuak badauka beste alderdi bat; hura ere irudi bihur dezakeguna. Barnean doan Xabier Morrasen “East London” marrazkian adierazita dator, hain zuzen. Oraingoan ere behatzailea da protagonista, baina burdinazko zubi batetik ari da —zaigu?— begira. Lekuonaren irudiko planeta biluza mamu antzeko hiri bihurtzen da Morrasen marrazkian. Irigaraik poema liburu hau kontraesan etengabean darabil, baina beti oreka puntua aurkitzeko. Badago sentipenen eta pentsamenduen arteko gatazka bat. Batzuetan intuizioa da nagusi —sentipenek gailentzen direnean— eta beste batzuetan kontzeptua —pentsamendu abstraktua gailentzen denean—. Oreka puntua hauxe da: sentipenak harean estaltzen ditu, baina kontzeptuak jadanik ez dira hain hotzak.

Berriro labana sartu eta bi zati egin nahi badira badago aukerarik. Mistikaren eta azalpen sinplearen arteko borrokatik ere garaile atera da idazlea. Batzuetan argia ikusi duenaren antzera aritzen da, baina hankak non dituen ahaztu gabe, azalpenik behar ez duten poemek ere gutxieneko azalpen bat behar dutela ikusi balu bezala.

Bizitza ulertzeko ahaleginean dabilen poeta da hemen agertzen dena. Ulertzen duen apurra ordenan jarri eta eskaini egiten digu. Ulertzen ez duena gorabehera, ez zaio absurdu hitza entzungo, baizik eta ulertezin. Hitz ederra da izan ere ulertezin, absurduren aldean. Samurtu egiten du labirinto barruan jadanik badaukaguna aurkitzen eta ulertzen egiten ari garen bidaia. Horren kontzientzia izateak bihurtzen gaitu berezi. Hala azaltzen da lehenengo ataleko poema batean: bonobo txinpantzeak beren buruaz jabetzeko bidean diren antzera, gu hala gabiltzala, apur bat aurreratuago egon arren. Haien begietan geure begirada sumatzen du idazleak. Eta bilakaera hori pozez eta minez beteta dago, esan barik doa. Bizi-kontzientzia da gure tranpa eta gure askatasuna. Liburu honetan, apur bat serio jarri gura baduzu, askapen moduan azalduta irakur ditzakezu gizakiaren beldur guztiak.