« Animalia eta gizakia | Applause »
Hunik arrats artean / Anjel Lertxundi / Lur, 1970
Noizbait hasten baita Aritz Galarraga / Argia, 2014-03-30
Berrogeita lau urte luze eta oparoko ibilbide literarioa noizbait hasiko zen. Eta abiapuntua Hunik arrats artean honetan kokatu behar. 1970. Gutxigatik, Rafael Berrioren diskorik merezi ez duen urtea. Ipuingintza huskeria izatearen ustetik libratzen ari zen garaia. Anjel Lertxundi “izan zen lehena, Martin Ugalderen ondoren, ipuina modu sistematikoan lantzen eta genero honi literatur balio osoa ematen”, esango digu Izagirre-Mendiguren tandemak. Ipuin liburuaren azal hegala mintzo zaigu orain, akaso ausarki, estreinakoa baitzen, hogeita bi urterekin argitaratua: Anjel Lertxundi “euskal literaturako ipuinegileen artean onenetako bat da”. Hasier Etxeberriaren Bost idazle elkarrizketa liburuan aitortzen du Lertxundik azal hegal horrekiko ahalkea; berak idatzi ez zuela aitortzeaz gainera.
Emaitza gogoangarrienak nobelagintzan aitortu bazaizkio ere —Hamaseigarrenean, aidanez; Otto Pette—, Espainiako sari nazionala saiakera batekin irabazi duen arren —Eskarmentuaren paperak—, hasieran izan zen ipuina. Kasu honetan ipuin aski laburra, errebueltarik gabea, ez gutxitan bihurria. Tarteka, hegoamerikarren errealismo magiko deitu hura gogorarazten-edo diguna. Luisa ipuinean, esate batera, eta ez bakarrik “maitasuna ahariekin egiten” dutelako; protagonistagatik: “hamabi urterekin haurdun zen eta ez zekien aitaren berri. Augusto bere aita izan zezakean. Edo Augusto, bere anaia. Edo Augusto, bere etxean bizi zen lengusua”. Marteka saiakeratxora gerturatzen den ipuina, iritzitik iristen dena: adibide dira Pentagrama bat osatu ezinean —abeslariek, “musika fusilatu, hurkatu ditek, hitza salbatzearren”— edota “Bizardunen bizarra eta loretokia” —“Egun, estruktura etsai bat dugu eta ertilariak dira estrukturen salatzaileak”—. Tarteka eta marteka, azkenerako, izateko gure herriaren berri ematen digun ipuina. At joaten geranean, erakusgarri gisa: “Literatura eta ertia burgeskeriak dira”, aurrerago esateko “Marx bakarrik irakurtzea da burgeskeria”. Baina, tira, Lertxundik esaten zuen jada, 1970ean dagoeneko: “Snob-zale gehiegi dago gure herrian”.
Berrogeita lau urte ez dira alferrik pasa, ordea; gauza batzuetan, onerako gainera: “Ba diat nik lagun bat astero Zeruko Argian idatziarren xentimorik kobratzen ez duena”. Lertxundiren obra gerora hazi da, sendotu, gainditu ditu hasierako ipuin haiek. Baina ia mende erdi bat geroago irakurririk, eta emailu batek kolpatzen digun bezala, “nekerik gabe atzemango dugu idazle baten sena bideratu zuela genero baztertu honek”. Ibilbide literario luze eta oparoena ere, beti, noizbait hasten baita.
Baden verboten
Iker Aranberri
Asier Urkiza
Diesel
Bertol Arrieta
Nagore Fernandez
Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark
Jon Jimenez
Basokoa
Izaskun Gracia Quintana
Joxe Aldasoro
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres