« Artista, artea definitzen | Biluzik, begi bistan »
Kristalezko begi bat / Miren Agur Meabe / Susa, 2013
Begirada biluzia Iraitz Urkulo / Berton, 2013-04-28
“Pertsonaia bihurtu naiz orriotan: ni neu izanik, ez naiz neu erabat. Aitorpen biografiko egiazkoa bezain iruzurtia eraiki dut, hain da meharra gertatuaren eta asmatuaren arteko bana-lerroa: pintura bat, errealitatearen kopia leiala izanik ere, ez da errealitatea bera. Kristalezko begia ere ez da kristalezkoa, izan, berezitasun bat da, akats fisiko bat besterik ez, duena baino gora handiagoa esleitu diodana, interes literarioak eraginda. Ez gaitezen engaina. Hitzez hitz sinetsiko al duzu kontatu dizudan guztia?”.
Autofikzioaren bidetik jo du Miren Agur Meabek bere azken eleberrian. Errealitatea eta fikzioa modu trebean nahasi ditu, datu autobiografiko ugari tartekaturik, istorio honetako pertsonaia nagusia benetako idazlearen mozorroarekin janztera jolastuz. M bikotekide ohiarekiko harremana gogoan idazten duen emakumea dugu protagonista, desamodioa gainditzeko Landetara alde egiten duena, isolamendu hartan bere burua berraurkitzeko asmoz. Idaztea da pertsonaia nagusiak sentitzen duen mina arintzeko aukeratzen duen modua eguneroko itxura hartzen diodan eleberri honetan. 159 orrialdetan zehar luzatzen den idatzizko terapian irakurleok 49 urteko emakumea ezagutuko dugu, bere adinari dagozkion aldaketa hormonalei, gaixotasunaren aurreko beldurrari, sexuak bere bizitzan duen garrantziari, seme eta aita zaharrarekiko ardurari eta beste hamaika gairi lehen pertsonan ausarki heltzen diena.
Bada istorioak garrantzi berezia eskaintzen dion eta ikuspegi posible guztietatik lantzen den irudi indartsua: kristalezko begi bat. Fikziozko diskurtsoaz fidatuz gero, identitate-marka eta, aldi berean, protagonista gaixoak bere bizitzan pairatutako galera guztien metafora litzatekeen begia, hain zuzen. Obsesioak jota balego bezala, narratzailea behin eta berriro itzuliko da begiaren gaira, are bortizkeria handiagoz amaiera hurbildu ahala. Begiaren ordez protesia izatearen esperientzia pertsonaletik hitz egingo digu, begiak galarazi zion gaitzaz, ondoko ebakuntzaz, medikuntzaren historiaz eta arlo horretako aurrerapausoez…
Pertsonaia nagusiak barruak hustearekin batera, testua ere biluzik ageri zaigu, izan ere, estrategia narratiboa idazleari burutik dabilzkion kontaketaren inguruko oharrak zenbait kapituluren amaieran letra etzanez ematetik pasatzen da, egiantzean oinarritzen den narratzailea eta idazlearen arteko trukagarritasunaren jolasaren segida gisa. Paradoxikoa gerta daitekeen arren, idazlearen izenean ari den eta hainbatetan irakurleoi bigarren pertsonan zuzentzen zaigun narratzaile hori bera da, hain zuzen, narrazioaren une jakin batean bere jokaera iruzurtiaren gaineko zalantzak agertzen dizkiguna. Eta behin idazketa-prozesuaren sekretuak agerian uztera jarriak, testu honetan esplizituki adierazten da testuartekotasunarekiko zorra, gehienbat azken orrialdetan biltzen direla literatura unibertsaleko idazle eta obretatik bereganatutako teknika eta baliabideen aipamenak. Ezaugarri hauek lehen mailako ariketa metaliterario bihurtzen dute liburua.
Forma aldetik, kapitulu labur ugariz osatutako obra honetan nabaria da estilo argi eta zuzenaren aldeko apustua, egileak hain berezkoa duen tonu poetikoari uko egin gabe, halere. Protagonistak bere buruarekin duen borroka etengabean pentsamendu intimoak, hausnarketa luzeak eta era guztietako sentipenak txandakatzen dira, orainaldian ainguratutako narrazioa oroitzapen goxo zein mingotsagoez elikatzen den bitartean. Horrela, pertsonaiaren zauri eta ahuleziak agerian uzten dituzten pasarteak fantasia eta amets zapuztuetako pasarte gordinagoekin nahasten dira, oreka betean.
Diskurtsoaren zintzotasuna nabarmenduko nuke liburu honetako balio nagusi bezala. Idazleak adin ertaineko emakume baten drama pertsonala islatzeko hautuan erakutsitako ausardiak berak kutsaturik nonbait, protagonistak minean tematzea saihestu eta ahots sendoz, bere buruarekiko errukian erori gabe, sartuta dagoen zulo emozionaletik ateratzeko ahalegin guztien lekuko egiten gaitu. Kontzientziak lasaitzeko kezkarik ez da lerrootan, damurik ere ez, are gutxiago pertsonaiaren kontraesanak leuntzeko edo estaltzeko ahaleginik, benetan estimatzekoa dena. Kristalezko begi bat irakurketa pertsonala da, berezia, neurri batean deserosoa ere… zentzu onenean diot.
Zakur zaunkak
Iñaki Irazu
Maddi Galdos Areta
Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia Glaria
Irati Majuelo
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Jon Martin-Etxebeste
Egarria
Josu Penades
Hasier Rekondo
Erretzaile damutuen konpainia
Aingeru Epaltza
Mikel Asurmendi
Europa bezain zaharra
Joxe Azurmendi
Ibai Atutxa Ordeñana
Moby Dick
Herman Melville
Anjel Lertxundi
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Irati Majuelo
Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia Glaria
Ibon Egaña
Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Jon Jimenez
Bekatua
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Asier Urkiza
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Paloma Rodriguez-Miñambres