« Tximi susmagarri | Jatorrietara »
Pedro Páramo / Juan Rulfo (Juan Garzia Garmendia) / Ibaizabal, 2002
Comala argitara Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2002-07-14
Beti da gozatzeko modu eta bide Rulfo irakurtzea, bai Lautada sutan (Koldo Etxabek itzulia) eta zer esanik ez Pedro Páramo hau, Juan Garziaren eskuetatik pasa eta gero. Gozatzeko eta ikasteko modua, Juan Garziaren itzulpena, aberatsa baita oso, txukunaz gainera. Halako liburuak irakurri ondoren, pentsatzen hasten naiz euskal literaturak baduela oraindik etorkizun pittin bat, munduko beste hizkuntzen aldean, eta ez azpian, berez euskaraz sortutako testua balitz bezala irakurtzen baita. Gure hizkuntzarekin ditugun zorrak kitatzeko saioa noski, irakurketarena, besterik gabe, liburu ederrak berez eta nahi gabe irakurtzen baitira, ahalegin berezirik gabe.
Beste kontua da Rulforena (1918-1986), ezaguna mundu guztian aipatutako liburuen egile izanagatik; hain ezagunak liburuak, non haiei buruzko tesi ugari kaleratuak baitira dagoeneko, liburuetan oinarrituriko filmak ere ugariak diren bezalaxe. Ez alferrik eta Juan Garziak berak, hitzaurrean isurtzen duen jakituriaren adibide, esaten baitu Rulfo izan zela liburu honetan “errealismo magikoa” deitu izan den horren sortzaileetako bat (“sorburu” hitza idazten du Juan Garziak), eta ez dut uste baieztapen hori zalantzan jartzekoa denik. Liburuak hitzaurreaz gainera, badu hitzatze edo gibel hitza edo hondar solasa (Juan Garziaren mintzairan), Carlos Blanco Aguinagak idatzia, non jaiotzez irundar den idazle, ikerlari eta irakasleak —Rulfo bera haragiz eta ez letraz ezagututakoa— aipatzen duen Rulforen lasaitasuna, hitz egiteko (bere buruarekin izan ezik, literatura, besteren artean norberak bere buruarekin hitz egiteko ariketa baita) zuen zailtasuna. Polita da, baiki, Blanco Aguinagaren testua, eta polita da Rulfok Comala asmatuaren gainean eraikitako mundua, gero Juan Garziak zimentu eta guzti, gurera ekarri duena.
Ez da gutxi.
Baden Verboten
Iker Aranberri
Asier Urkiza
Diesel
Bertol Arrieta
Nagore Fernandez
Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark
Jon Jimenez
Basokoa
Izaskun Gracia Quintana
Joxe Aldasoro
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres