« Hades-en erresumarantz | “Ipurtargi beltza” »
Panpinen erreinua / Mikel Hernandez Abaitua / Hordago, 1983
Josu Landak sobera gurin eman dio Mikel Hernandezi Jabier Lersundi / Egin, 1984-03-01
Irakurri berri dut Argia (1003) aldizkarian Josu Landak Mikel Hernandezen lehen ipui liburuari egiten dion aipamen-kritika. Eta segituan hartu behar izan dut Panpinen Erreinua liburua, irakurtzen ahaztu egin zaidan beldurrez. Ez diot nik, egia esan, Mikel Hernandezek Xabier Leteri, honek Anjel Lertxundiren Aise eman zenidan eskua liburuaren kritika egiterakoan, eman zion paloa emango Josu Landari. Ez tamaina horretakoa, Josu Landak ez baitu Xabier Letek egin zuen moduko hankasartzerik egin; hala ere, Landaren artikulu guzian zehar isurtzen diren laudorioak soberatxo iruditu zaizkit Hernandezen lehen ipui liburu enanu horrentzat.
Eta loditasunekin sartu naizenez, parentesi baten bidez esplikatuko naiz, bide batez Hernandezi bere neurri berberak aplikatuz, “ez ahaztu gero liburuak ehun orrialde baino gehiago ez duela” zioen garai hartan. Eta paradoja gisa bere liburu propioak ehun (100) orrialde besterik ez du, bost ipuinez osaturik, letra nahiko haundik, edo berak esango lukeen moduan, ez oso txikiz, eta maketazio oparo batez, hau da, orrialde zuri gehiegitxo dagoela, apenas ehun orrialde horiek betetzeko denborarik edo materialik izan ez balu bezala (nahiz eta Koldo Izagirreren sarreran “badu bestelakorik burututa” apuntatzen zaigun). Beraz, Panpinen Erreinua sietemesinotzat joko nuke nik, edota agian, armada sendoago baten aurkezpenekoak egiten ari den enbajadatzat.
“Lehen orrialdetik azkenera plazerrezko irribarre bat gordetzen du irakurleak, atsegingarriaren gustuz” dio Landak. Eta gauza bat da umorea kualidade subjetiboa izatea eta beste bat Hernandezen ipuin guztiak umoretsuak direla esatea, orokorki botatzen direnak traidoreak baitira. Lehen ipuina dugu umoretsua besterik gabe; “Krasus” horren ondorengo “Gurutzegramak egiten zituen gizona” ipuin hiruredizionatuan umorerik aurkitzen duena sadiku bat da, sadikuen errespetu osoz. Berbera gertatzen da “Nota urdinak” izendatutako erdi-nobela horretan (honetan bai du arrazoirik Landak “Saizarbitoriaren erreibindikazioa iruditu zaigu beste ezer baino gahiago” dioenean). Beste kalifikatiborik bilatzeko ariketa egin dezan kontseilatuko genioke Landari, edo bestela Landa pertsona beldurgarria dugu, ez baitezaket inondik ere irudika Hernandezen ipuinak irakurtzerakoan irribarrea ezpainetan mantentzea logra dezakeen gizakirik.
“Ipuinaren heldutasuna” jarri dio Josu Landak bere kritikari izenburutzat. Eta hain zuzen, Hernandezek ez du erakutsi aparteko heldutasunik ipuingintzan. “Nota urdinak” ez da ipuin bat, eta punto. Bestalde, “Ipuin bakoitzaren atzetik somatzen den lantze horrek helburu batetara jotzen duela dirudi: borobiltasunera” dio, eta gauza bat da borobiltasuna eta bestea heldutasuna. Hobeki esango nuke Hernandezen ipuinen efektismoak itsutu duela Landa, edo batek daki zerk bestela, zeren joera hedatua dugu hau, epai-mahaientzat idaztera ohitu dituzte idazleak, eta epai-mahaietan dabiltzan mamutzarrei ez zaie atsegin irakurtzen lan gehiegi botatzea. Horrela, bai, gustora esan daiteke Hernandezen ipuinak hotzak direla, intelijenteak, non jo behar zen ongi kalkulatu ondoren burututakoak; eta bibedios! Landaren burua ongitxo kolpatu duela, “Zaila dela soberan dagoen ezer aurkitzea” idaztera ausartzen da Landa, eta hori oso subjetiboa da. Eta irakurleari ezin zaio engainatu, gauza bat delako irakurtzera animatzea eta bestea sobera gurin ematea, ze azkenerako irristatu egiten baikara. Inor mintzeko intentziorik gabe idatzi dudala artikuluxka hau esateke ez nuke bukatu nahi, esanda dago, pues bukatu dut.
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez
Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Simulakro bat
Leire Ugadi
Mikel Asurmendi
Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Asier Urkiza
31 ipuin
Anton Txekhov
Aritz Galarraga
Odolaren matxinadak
Miren Guilló
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi
Joxe Aldasoro
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro