« Arantxa Urretavizcayaren liburu berria kalean | Iparraldetik hiru liburu »
Mugarria / Pablo Sastre / Elkar, 1982
Pablo Sastreren “Mugarria” dela eta Jokin Apalategi / Egin, 1983-01-09
Aurten Durangoko disko eta liburu azoka berri eta gertakizun aipagarrienetarik, ene iduriko Pablo Sastreren Mugarria eleberriaren argitalpena izan da. Maleruski, geure Herrian, sensibilitate guztiak galdu ditugula, dirudi, eta ez gaitu ezerk ukitzen, estonatzen edo bizten. Eta hori, biziki arriskutsu da, kaxkarkeriaren atarian sartzen ari garela seinale izateaz gain. Ez dakigu ekintza testimonial bat eta funtsezko ba azpimarratzen eta baloratzen. Dena, ematen digutena ere ba dirudi, zor zaigula. Ba dirudi zilbor estean ditugula geure begiradak. Zeren Mugarria eleberriaren egileak egindako aukera adierazpenik sakonenekoa baita. Euskara ahoratu du! Ongi etorririk beroena euskal letren mundura!
Pablo, bere gogo osoz, etorri egin baita. Bere sorrerako mundua besterik baizen. Bere gurasoak, Alfonso eta Eva, ez dira nornahi gaztelerazko letren munduan. Gaztelera munduko letren artean, haundizki eta aberats da gainera. Eta normala zen Pablok ere bere sorkaritza horretara bidera zezan. Baina ez! Euskal letren mundu txiro eta pobrearekin maitemindu zaigu. Eta nola, gainera! Zorionak eta urte askotarako dadila!
Eta nor dugu Pablo Sastre? Nik neuk hiru alditan azagutu izan dut. Bai, eriden, alegia. Lehenik, bidenabar, jakin nuen euskara ikasten ari zela eta euskal filologiazko ikasketak egiten zituela. Ez duk batere gaizki esan nion ene buruari! Bigarrenik, bera fisikoki ezagutzeko aukera izan nuen egun batez, eta harrigarria topatu nuen euskaraz zeinen ongi egiten zuen. Betidanik,
eta euskara soilean aritu zela esan balidate ere sinisteko moduan egiten zuela kausitu nuen. Gauza bat baita euskara ezagutzea, are idaztea, eta areago hitzegitea. Eta gehienetan, euskaldun berriei hitzegitean “notatu” egiten zaie. Eta hirugarrenik, egun on batez Eva, bere ama, esku artean esku-izkribu batekin etorri zitzaidan, Pablok euskaraz idatzitako eleberri bat zela eta, ene iritzia ea emanen nion eskatuz. Pentsa, pozik hartu nuen halako eskaintza!
Irakurriz irakurriz, idazle haundi baten gaia zuela iruditu zitzaidan. Xehetasun bipilak ageri ziren. Berak eleberri horretan darabiltzen teknika literarioak aparte utziaz, uste dut edo espero dut beste batzuek, aztertuaz, baloratuko dituztela, liluragarri zitzaidan bere euskal hiztegiaren erabilketa aberatsa. Euskal Herriaren bi aldetako euskara parra parra darabil. Hika eta zuka erak ere adarretatik hartuaz aitzinera egin du. Ausardia behar da eta ba du!
Sinkronia eta diakronia dimentsioekin jokatuaz gai ezin hobe bat aukeratu izan du. Ni ez noa orain hori laburtzera, horren oinarriko, filosofia egogoratzera baizik. Mugarriaren esannahia euskal munduan nolakoa den, alegia. Euskal baserri kulturan sortzen da mugarri kontzeptua. Lurren propietate pribatua zutitzearekin, noski. Mugarriak, bada, bi lur alde edo zatiren tarteko harri bereztaile esan nahi du. Geroago eta zenbait pundutan elkarretaratuaz, ez beti, noski; aduana atzemanen dugu. Aduana hitzarekin urratsa politiko baten aitzinean aurkitzen gara. Eta aduanak, mugarriak ez bezala, ez dira harriekin konformatzen. Harrien tokian eta ordez, gizonak ezartzen dira.
Eta gizon horiek sendo eta ziur daitezen armetan ematen dira. Baina, muga guztietan harriak ezartzea aski erreza bada ere, ez da gauza bera gertatzen muga guztiak gizonez, eta armatutako gizonez okupatu nahi denean. Euskal Herriari erdi erdian atera dioten muga hori zaintzeko, ordea, ez da aski gizonik edo aski kuraia duen gizon taldekin. Eta horrek, historia bikainak, fatalak eta ez bateko ez bestekoak ekarriko ditu. Pablok hain zuzen muga-harri horietari bati edo eta batzuei hitzeginarazten die. Kontrabandistak, soldaduskatik iheska dabiltzana (bi aldetakoak), politikagatik iheslari direnak, ekartzen dizkigu
Aduanak bere logika ezin aplikatuan, tranparako ateak irekitzen ditu. Ibar eta zelaietan bide eta bideskak kontrola ditzakenean ere, mendi eta bortuetan harriak, hots, mugarriak, utzi behar izaten baititu. Halere, hori bai, mugariei ere aduanaren egitekoa eta ondorioz legeria ezarriko zaizkie. Baina, legea hanka motza da, usadioaren alboan. Esan nahi baita, legea eta bizitza ezeren zerikusi gabe eman litezkeela, edo zerikusi kontatuekin. Gure Euskal Herria bitan testigutzen duten harriek hitzegin ahal balezate! Zenbat eta zenbat mugarri dagoen lege-hausleen besarkadak eta zorionak jaso dituztenak! Sekula, ordea, ez da jakin mugarriren batek ere aduaneroen legea defenditu izan duenik. Honela bada, aduanen menpean gauden bitartean, mugarrien izaera euskaldunen faboretan dela da ondorio. Gure helburua euskal lurrak bere barrenean mugarririk ez zueneko egoera hartara itzultzea bada ere!
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez