susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Jolasteko gogoa | Isiltasuna »

Batita Haundia / Daniel Landart / Kutxa Fundazioa, 1994

Talka egitean Aingeru Epaltza / Nabarra, 2002-06

Zeharka izan bazen ere, Iparraldeak gure artean galdu duen pisua aipagai izan da Iruñean, azken urteetako euskal literaturaz egin berri diren jardunaldietan. Pisu numerikoa ez-ezik, lehenagoko erreferentzialtasuna ere ahuldua ageri da gaur egun, gehienez ere lehengo mendeetako klasikoetara mugatua. Alabaina, azken hamarkadan, Bidasoaz haraindi idatzi diren libururik hoberenak mundu tradizionalak modernitatea deritzan horrekin talka egitean ateratzen diren zinpartek argitu dituzte. Ez gara bakarrik Anton Lukuren edo Itxaro Bordaren lanez ari. Belaunaldi horrekin zubi egiten duten izkribatzaile zaharragokoenetan ere atzeman daitezke dialektika horren aztarnak. Horietariko bat, inondik ere, Daniel Landart dugu. Landart antzerkigile eta kultur eragile gisa ezagunagoa izanagatik ere, nobelagintzan ere hiru ale utzi dizkigu orain arte. Batita Handia horietariko bigarrena dugu, Irun Hiria sariaren irabazlea 1993an.

Irakurle usatuak ez du berritasun usainik sumatuko liburuaren hasierako planteamenduan: Batita, gotizenez “Haundia”, Lapurdi edo Nafarroa Behereko baserri bateko nagusi zaharra, eritasun larri batek jo du eta, familiak artaturik ohean dagoela, errepasoa eginen dio bere bizitzari. Lehen behakoan, ez dirudi protagonistak aparteko ñabardurarik duenik bera bezalako bertze anitzen aldean: laborari sortu, laborari hazi eta, seme-alaba laborariak hezteko munduratutako gizon guti goiti-beheiti zoriontsu eta laua dugu Batita, katolikoa eta frantsesa bihotzez, inguruko gizartearekin gatazka berezirik bizi ez duena. Bi arrek jaten diote, ordea, barrena: zauri zaharra bata, gerla garaian bere aberriari eta bere emazteari egindako “traizio” ttipia, eta berriagoa bigarrena, apezgoa uzteko erabakia jakinarazi zionetik, liskartu eta aspaldi ikusten ez duen semea. Bi gertakari horiek, bigarrenak bereziki, ematen diote liburuari behar duen tentsioa.

Liburu gozoa eta zenbait pasartetan hunkigarria da Batita Haundia. Mamian bezala azalean ere, lehengoaren eta oraingoaren arteko pasabidean kokaturik ageri zaigu, euskara batu-batuaz idatzia bai, baina Pirinioz haratako euskalkien ekarpenez edertu eta aberastua. Testuak ez du zailtasun handirik, baina hiztegi ttipi bat eskaintzen zaio, badaezpada ere, alde honetako irakurleari.