susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Ahotsetik | Pusketa bat argitan »

Lasterka / Jean Echenoz (Gerardo Markuleta) / Meettok, 2011

Za-to-pek! Javier Rojo / El Correo, 2012-03-24

Mende erdia pasatu da Truman Capotek egiten zuen literatura mota bati “fikziorik gabeko nobela” izena jarri zitzaionetik, eta, antza, azken urte hauetan Jean Echenoz idazle frantziarrak egiten duena ikusita, berriro ere kontzeptu hori erabili beharko dugu. Izan ere Ravel izenburuko liburuaren ondoren orain euskal itzulpenean heldu zaigu Emil Zatopek korrikalari txekiarraren bizitzari buruzko nobela, Lasterka izenburua duena. Fikziorik gabeko nobela izanik, formaren aldetik nobela dela esango dugu, baina edukia kontuan hartzen badugu, bertan agertzen zaigun guztia benetakoa dela pentsatu behar du irakurleak, eta hortaz narratzailearen eta idazlearen arteko muga lausoturik agertzen dela, narratzailearen presentziak idazlearena islatzen baitu. Narrazioa orainaldian kontatuta dago, era azkar eta arinean, baina erritmoa gehiegi bortxatu gabe, nobela bera distantzia luzeko lasterketa bat izango balitz bezala. Narrazioa pertsonaiaren bizitzaren hainbat unetan zentratzen denez gero, kapitulu bakoitza eszena desberdin baten moduan aurkeztuta dago, beraien artean dagoen erlazioa, adibidez kapitulu batetik bestera zenbat denbora pasatzen den, ia-ia aipatu gabe uzten delarik. Gauzak honela, irakurleak berak eraiki behar du denbora erlazio hori eta aldez edo moldez historian bere leku egokian kokatu gertakaria. Ondorioa da pertsonaiaren bizitza osoa kontatu beharrean (hori, definizioz, ezinezkoa izango litzateke), momentu garrantzitsu eta esanguratsuen kontaera egiten zaigula, narrazio inpresionistaren itxura emanez. Eta bigarren ondorio moduan, pertsonaiak trazu soltez egindako zirriborroa ematen duela askotan. Izan ere, pisu handirik gabeko izakia da pertsonaia, ia eusterik ez dagoen izakia. Nobela osoan zehar protagonista ia markarik utzi gabe pasatzen den pertsonaia izanik, kontraesankorra, zehaztugabea da. Lausoegia. Azken atalean bakarrik azaltzen zaigu sendotasunez, loriaren ostean bazterketari aurre egin behar dionean.

Edonola ere, nobela gustura irakurri dut, baina duda gelditu zait pertsonaiak niregan sortzen duen miresmen ia mitikoagatik ez ote den, nobelagatik beragatik baino, zeren Zatopek (Za-to-pek!) mitoa baita dagoeneko. Eta beste aldetik, liburuak morbo pixka bat ere sortzen dio euskal irakurleari.