« Asko esaten | Pentsatu eta esaten ez diren gauzak »
Limoi bat imintziorik egin gabe jaten baduzu / Sergi Pamies (Gerardo Markuleta) / Txalaparta, 2011
Ez beharko genukeena Aritz Galarraga / Deia, 2012-02-25
Oso ezaguna da jada kuoten kontu hori: literatura sistema espainiarra —dei
diezaiogun horrela—, ordezkari bakar bana asimilatzeko gai omen da literatura periferikoetatik —dei diezaiegun horrela—. Euskaldunon ordezkari Bernardo Atxaga aski ezaguna genuke. Galegoen aitzindari Manuel Rivas litzateke. Eta anai-arreba katalanena, azkenik, Quim Monzo elektrikoa. Eta guk, gauza horietan bederen espainiarrak baino espainiarrago izaki, natural-natural onartzen ditugu besteek inposatutako kouta horiek. Eta, jaun-andreok, benetan, ez dakigu zer galtzen ari garen.
Orain artean, adibidez, nirekin daukadan Sergi Pamiesen ipuin bilduma delizioso hau, Limoi bat imintziorik egin gabe jaten baduzu. Jesus, izenburua bai duela luzea. Lasai, izenburua baino ez baitu luzea —liburuak, esan nahi baita—; barruan aurkituko ditugunak bai baitira ipuin laburrak, ipuin labur-laburrak ez direnean. Gantza gramorik batere ez gerribueltan, takateko batean irenstekoak, eskeletoa baino ez dute kontakizunok erakusten, hezur solteren bat erakusten ez badute bederen, irakurle zakur askoak noiz gosetu miazkatuko. Batzuek dute narrazio hari soila, mozketa minimo bat idazleak eskuragarri duen anabasa erreal horretan. Beste batzuek, areago, hori ere ez, gehiago dira kolpe poetiko, iradokizun huts, prosa poetiko edo poesia narratibo esaten dioten zera horren antzera. Baina beti ere zorrotz, beti ere estu, beti ere ozpin, irakurleak zabalik aurkituko duen zaurira zuzen, arnasarik hartzen ere apenas utziko digute ipuinok, ipurdia bertan goxo egiten. Nahiz autoreak argiki onartu ez, bere libururik onena zalantzarik gabe, salto kualitatibo izugarria aurrekoekiko, letra katalanen lehen lerroan, Monzo onenaren pare jarrita; ondorengoa eta azkena den ipuin bildumarekin, maila ona eman, bai, baina ez da berdintzen hemengo emaitza.
Pieza antologikoak aurkituko ditugu eta. Lehen multzo narratiboagoari dagokionez, nabarmentzekoak dira Beste bizitza, bilduma zabaltzen duena, esaldi baino sententzia honekin: “Hil egin behar izan nuen maite ote ninduten jakiteko”. Harrapazank txiribiton. Lehen multzo horretatik azpimarratuko nituzke halaber Gure gerra, Gure odolaren odola edota Eskabetxea: “Negar egiteko gogo biziz esnatu naiz, baina, lanpeturik nagoenez, geroago negar egingo dudala erabakitzen dut”. Egin du gureak. Traza poetikoagoa hartzen duten horietatik, berriz, Putzua, adibidez, ipuinez mozorrotutako poema baitugu. Eta gaiak, zeintzuk dira bada gai horiek, betikoak: bikotea, familia, lagun arteko aferak, giza kondizioaren hutsaltasuna, gero grisa, esperantza ororen erraustea, begirada ironiko baten pean iragazirik guztiak.
Eta iruditzen zait bide bat irekitzen duela itzulpen honek —gezurra dirudi, hizkuntza kontuetan sarri ispilu, zein gutxi ekarri ditugun euskarara idazle katalanak—. Behingoagatik, lortu dugu apurtzea kortse, muga, langaren bat, ez dugu euskaratu berez beste inoren iritzira euskaratu beharko genukeena, baizik eta behar duguna. Eta, Pamiesen liburu hau itzulita dago gaztelaniara —eta frantsesera, eta galegora, eta alemanera, eta grekora, eta italierara—, baina saiatu beharko genuke ekartzen zuzen katalanetik, geuk jarrita, besterik gabe, geure filtroa, hau da, literatura onari soilik jarraituko liokeen filtro geurea. Ea.
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Amaia Alvarez Uria
Arrabioen gerra
Karel Capek
Jon Jimenez
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Asier Urkiza
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Nagore Fernandez
Negu batez Mallorcan
George Sand
Aritz Galarraga
Trilogia
Jon Fosse
Hasier Rekondo
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Mikel Asurmendi
Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Epilogorik gabe
Elena Sanchez
Aitor Francos
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Asier Urkiza
Pleibak
Miren Amuriza
Nagore Fernandez
Euskaldun fededun
Pruden Gartzia
Jon Jimenez