« Asko esaten | Pentsatu eta esaten ez diren gauzak »
Limoi bat imintziorik egin gabe jaten baduzu / Sergi Pamies (Gerardo Markuleta) / Txalaparta, 2011
Ez beharko genukeena Aritz Galarraga / Deia, 2012-02-25
Oso ezaguna da jada kuoten kontu hori: literatura sistema espainiarra —dei
diezaiogun horrela—, ordezkari bakar bana asimilatzeko gai omen da literatura periferikoetatik —dei diezaiegun horrela—. Euskaldunon ordezkari Bernardo Atxaga aski ezaguna genuke. Galegoen aitzindari Manuel Rivas litzateke. Eta anai-arreba katalanena, azkenik, Quim Monzo elektrikoa. Eta guk, gauza horietan bederen espainiarrak baino espainiarrago izaki, natural-natural onartzen ditugu besteek inposatutako kouta horiek. Eta, jaun-andreok, benetan, ez dakigu zer galtzen ari garen.
Orain artean, adibidez, nirekin daukadan Sergi Pamiesen ipuin bilduma delizioso hau, Limoi bat imintziorik egin gabe jaten baduzu. Jesus, izenburua bai duela luzea. Lasai, izenburua baino ez baitu luzea —liburuak, esan nahi baita—; barruan aurkituko ditugunak bai baitira ipuin laburrak, ipuin labur-laburrak ez direnean. Gantza gramorik batere ez gerribueltan, takateko batean irenstekoak, eskeletoa baino ez dute kontakizunok erakusten, hezur solteren bat erakusten ez badute bederen, irakurle zakur askoak noiz gosetu miazkatuko. Batzuek dute narrazio hari soila, mozketa minimo bat idazleak eskuragarri duen anabasa erreal horretan. Beste batzuek, areago, hori ere ez, gehiago dira kolpe poetiko, iradokizun huts, prosa poetiko edo poesia narratibo esaten dioten zera horren antzera. Baina beti ere zorrotz, beti ere estu, beti ere ozpin, irakurleak zabalik aurkituko duen zaurira zuzen, arnasarik hartzen ere apenas utziko digute ipuinok, ipurdia bertan goxo egiten. Nahiz autoreak argiki onartu ez, bere libururik onena zalantzarik gabe, salto kualitatibo izugarria aurrekoekiko, letra katalanen lehen lerroan, Monzo onenaren pare jarrita; ondorengoa eta azkena den ipuin bildumarekin, maila ona eman, bai, baina ez da berdintzen hemengo emaitza.
Pieza antologikoak aurkituko ditugu eta. Lehen multzo narratiboagoari dagokionez, nabarmentzekoak dira Beste bizitza, bilduma zabaltzen duena, esaldi baino sententzia honekin: “Hil egin behar izan nuen maite ote ninduten jakiteko”. Harrapazank txiribiton. Lehen multzo horretatik azpimarratuko nituzke halaber Gure gerra, Gure odolaren odola edota Eskabetxea: “Negar egiteko gogo biziz esnatu naiz, baina, lanpeturik nagoenez, geroago negar egingo dudala erabakitzen dut”. Egin du gureak. Traza poetikoagoa hartzen duten horietatik, berriz, Putzua, adibidez, ipuinez mozorrotutako poema baitugu. Eta gaiak, zeintzuk dira bada gai horiek, betikoak: bikotea, familia, lagun arteko aferak, giza kondizioaren hutsaltasuna, gero grisa, esperantza ororen erraustea, begirada ironiko baten pean iragazirik guztiak.
Eta iruditzen zait bide bat irekitzen duela itzulpen honek —gezurra dirudi, hizkuntza kontuetan sarri ispilu, zein gutxi ekarri ditugun euskarara idazle katalanak—. Behingoagatik, lortu dugu apurtzea kortse, muga, langaren bat, ez dugu euskaratu berez beste inoren iritzira euskaratu beharko genukeena, baizik eta behar duguna. Eta, Pamiesen liburu hau itzulita dago gaztelaniara —eta frantsesera, eta galegora, eta alemanera, eta grekora, eta italierara—, baina saiatu beharko genuke ekartzen zuzen katalanetik, geuk jarrita, besterik gabe, geure filtroa, hau da, literatura onari soilik jarraituko liokeen filtro geurea. Ea.
Mendeku eskubidea
Ernesto Prat Urzainki
Jon Jimenez
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Asier Urkiza
Rifqa
Mohammed el-Kurd
Ibon Egaña
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Paloma Rodriguez-Miñambres
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Mikel Asurmendi
Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate
Irati Majuelo
Argialdiak
Miriam Luki
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Leiho bat bihotzean
Aintzane Galardi
Paloma Rodriguez-Miñambres
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Asier Urkiza
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
Nagore Fernandez
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Jon Jimenez
Sinposioa
Platon
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Joxe Aldasoro
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Mikel Asurmendi