« Narrazio guztiak | Erabat harilkatu gabe »
Egarri egunak portualdean / Koldo Izagirre / Susa, 2011
Portuan gazte Ibon Egaña / Deia, 2012-01-28
“Gure belaunaldia, inozoa, sentibera koldarra, bihotz onekoa, nirea, zurea, zer, zer egiten dut nik malkotan”. Hala mintzo da Koldo Izagirreren nobela berriko lehen kapituluan izenik gabeko narratzailea, hilerri bateko panteoien artetik. Handik ekiten dio atzera begirakoari gizonak, belaunaldi baten erretratua egin nahirik, eta 1977ko udako gorabeherak berritzen ditu, bera eta bere lagunak gazte zirenekoak, frankismo osteko urte nahasi eta ekintzaileak. Egilearen nortasun-ikur bihurtua den portu industrialaren inguruko geografia eta iruditerian kokatua, Sua nahi, Mr Churchill? (2005) amaitzen zen puntuan hasten da Egarri egunak portualdean.
1970eko hamarkadako azken urteei begira jarrita, garaiko tentsio sozio-politikoen hainbat alderdi arakatzen ditu Izagirrek; klase borroka, besteren artean. Sasoi hartako grebak, sindikatuen indartzea eta asanbladekiko gatazkak, enpresaburu eta soldatapekoen arteko liskarrak, langileen mendeku txikiak… Orobat, orduko eta geroagoko eztabaida politiko zenbait (borroka-moldeei buruzkoak, naziotasunaren eta klase-borrokaren artekoak) presente daude pertsonaien solasetan, ekintzetan eta paisaia sozio-politikoan. Baina ziurrenik eleberri honek garai hari eskaintzen dion begiradan berriena feminismoaren indartzeaz eta gizontasunaren nolabaiteko krisiaz egiten duen hausnarketa da. Gau eskolan klaseak ematen dituen gizon gazte protagonista ez ausartegi eta zalantzatia feministen diskurtso berriarekin jartzen du aurrez aurre Izagirrek, haren kontraesanak eta nahi baina ezinak agerrarazteko (“nola ekarri feminismoa gure ederrera? Nola eman gure zakarra feminismoari?”).
Tentsio horiek irudikatu nahirik, bi emakumeren (bi emakume-ereduren) erdian kokatzen du protagonista egileak: bafore sobietarretako emakumeen omenez Aleksandra izena hartu duen artista feminista porrokatuaren eta Marilu emakume etxekoiago, borroka nazionalarekin konprometituagoaren artean. Sinbolo banarekin lotzen ditu protagonistak emakumeok: gereziekin Aleksandra (pasioa, estetika, egarria), odolarekin Marilu (zauria, sakrifizioa) eta, hartara, alegoriaren mailara igotzen ditu emakume horiekiko harremanak. Narrazioaren asmo alegorikoa, dena den, nabarmena da eleberriaren beste hainbat alderditan ere: liburua hasi eta ixten duen Bixarberderen hilobiratzearen kontakizunean, esaterako (“zenbatek ulertuko ote zuten egiten ari zirena gure lehen hilobiratze publikoa zela”). Esplizitua da, izan ere, eleberrian zehar belaunaldi baten narrazioa eraikitzeko asmoa, eta bide horretan sinbolizaziora eta alegoriara jo du Izagirrek: pertsonaiak eta beren ekintzak ez dira indibidualak soilik, zerbait kolektiboagoaren alegoria baizik. Narratzailearen jardunean tartekatzen diren memoria kolektiboko kantu eta aipuek ere ahots narratzailea bera kolektibizatzea dakarte.
Konkretutik orokorrerako jauzian eta garaiko hamaika gai jaso nahian, baina, irakurleak istorioarekiko zein pertsonaiekiko duen inplikazioa eta zehaztasuna ateratzen dira galtzaile, nire ustean. Era berean, Izagirreren prosa bihurriak, elipsi zorabiagarriek eta bihurrikeria sintaktikoek (etekin eta plazer estetiko handiaren iturri, ez dut hori ukatzen) maiz aterarazi egin dute irakurle hau bederen kontakizunetik, idazleak eraiki duen artefaktu estetiko apartak istorioa irentsi izan balu bezala.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez