kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Lorategiko festa / Katherine Mansfield (Anton Garikano) / Elkar, 2011

Goiko klasearen erretratu gordina Leire Lopez Ziluaga / Berria, 2012-01-22

Katherine Mansfield Zeelanda Berrian jaio zen, 1888an, familia dirudun batean, baina Ingalaterran eman zuen bizitzaren zatirik handiena. Gazterik hasi zen ipuinak aldizkarietan argitaratzen, eta 1910eko hamarkada hasieratik aurrera hartu zuen indar gehien haren lan literarioak. Anton Txekhoven lana ezagutu zuen sasoi hartan, eta eragin handia izan zuen bere lanean. Mansfield gazterik hil zen, 1923an, tuberkulosiaren ondorioz. Gaur egun modernismo ingelesaren izen handienetakotzat jotzen da, baita XX. mendeko ipuingile nagusienetakotzat ere.

Mansfieldek XX. mende hasierako goiko klasearen erretratu gordina egiten du ipuinetan. Lasai egiten dute aurrera ipuinok, zehaztasun txikiei garrantzia emanez, kontatu nahi duen bizitza zatia bikain irudikatzeraino. Pertsonaia protagonista sendoak eraikitzen ditu, ondo egituratuak, eta haien bizitzako une jakin bat kontatuta, gainerakoa nolakoa izan den asma dezakegu gutxi gorabehera. Burgesiaren bizitza gatzgabea erakusten digu: batzuetan argi eta garbi; esate baterako, Koronel zenaren alabak ipuinean, zeinetan hil berri den koronelaren alabak ikusten ditugun, haren autoritatetik kanpo bizitzen hasteko gaitasunik gabe —eta haren autoritatearen pean haien bizitza zer-nolakoa zen imajina dezakegu—; beste batzuetan, hala nola Lorategiko festa bikainean, ustez ezin hobeto pasatzen ari diren pertsonak ageri zaizkigu, baina festatik kanpo —eta festan bertan— duten bizitza aspergarria adierazten zaigu lerro artean. Ipuin horretan Mansfieldek darabilen beste gaietako bat aurkituko dugu: klase gatazka, burgesiak langileekin duen ezaxola ia osoa. Bereziki interesgarria da zein ondo adierazten duen burgesiak klase baxuekin duen paternalismoa eta zinismoa: ipuin horretan bertan, auzoko langile bat hilko da, eta festa ez dute bertan behera utziko, baina soberakinak bidaliko dizkiete hildakoaren familiakoei, edo Ma Parkerren bizia ipuinean, Parkerri iloba hil zaiola jakitean literatoak hileta handia izan al zen galdetuko dio, “neskamea bezalakoek hainbesteko balioa ematen zietenez hiletei”.

Mansfielden hau Urrezko biblioteka bildumako bigarren zenbakia da. Literatura Unibertsala bildumaren aurreneko ehun zenbakiak eskuragaitz zeuden; hori dela eta, bilduma hartako liburuak berrargitaratzen hasi da EIZIE, oraingo honetan Elkar argitaletxearen eskutik. Oraingoz, 20 titulu berrargitaratuko dituzte, zuzenduta, hurrengo bost urteetan. Ez dakit zein eragin izango duen lehen berrargitalpen sorta honek sortzen ari garen kanonean, baina aurreneko 20 zenbakiak begiratuta, behintzat hautatu direnen artean Literatura Unibertsala bilduman zeuden poesia liburu eta emakume ia guztiak sartu dira, bildumak sortzen zuen kanonaren arazo bat aipatzearren —honek ez du konpontzen bilduma osoak duen arazoa, gero etorriko dira eta gainerakoak, baina nahiko nuke Literatura Unibertsalak hemendik aurrera egingo duen bidearen adierazle izatea—. Aipagarriena liburuen itzulpenak eguneratzeko eta hobetzeko egindako ahalegina da eta, kasu honetan, bikaina da Anton Garikanok eta editoreak egindako lana. Zalantza gehiago sortzen dizkit bildumaren diseinuak; azken urteetan nahiko harritu naiz, eta ez onerako, helduentzako euskal literaturako liburuen diseinuak haur literaturako liburuenaren gero eta antz handiagoa hartzen zuela ikusita, eta ez dakit Urrezko biblioteka izen ponposoa duen bilduma batentzako biderik egokiena den. Nolanahi ere, poztekoa da deskatalogatuta zeuden zenbait liburu bikainen bertsio hobetuak esku artean izango ditugula jakitea, Mansfielden hau kasu.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak